تشخیص سرطان پروستات با PSA

سرطان پروستات سومین بیماری بدخیم در بین مردان ایرانی است و در صورت تشخیص سرطان پروستات در مراحل اولیه، احتمال بهبودی 95 تا 90 درصد خواهد بود.

به دنبال کشف PSA که یک هورمون تولید شده از پروستات می‌باشد و به هنگام سرطان مقدار آن در خون بالا می‌رود و استفاده آن در غربالگری سرطان پروستات به کار می‌رود، تقریبا 50 درصد سرطان‌ های پروستات در مرحله اول بیماری، زمانی که سرطان از غده خارج نشده است تشخیص داده می‌شود.

درمان سرطان پروستات

در این صورت درمان سرطان پروستات در مرحله ای که سرطان از غده خارج نشده بسیار عالی با احتمال 95 تا 90 درصد بهبودی می‌باشد. قبل از کشف PSA، از هر 3 بیمار مبتلا به سرطان پروستات  1 نفر می‌مرد ولی اکنون از هر 100 نفر مبتلا یک نفر به علت سرطان جان خود را از دست می‌دهد. PSA یک سرین پروتئاز است که در مایع شدن منی بعد از انزال نقش دارد، و عمدتا توسط سلول‌ های اپی تلیال (غدد آسينى) موجود در پروستات ترشح می‌شود، و پس از تخریب سلول‌های پروستات و غشای پایه آسینی‌ های پروستات وارد سرم می‌شود.

البته باید توجه داشت که ورود PSA به داخل سرم نیز در موارد سرطان و هم در موارد خوش خیم نظیر هیپرپلازی خوش پروستات، التهاب، عفونت، انزال و معاینه پروستات دیده می‌شود اما در عمل پزشکان در کلینک به عنوان یک نشانه برای وجود سرطان از آن استفاده می‌کنند.

بنابراین باید توجه داشت فردی که قرار است مورد بررسی وجود سرطان پروستات قرار گیرد، اگر شب قبل عمل جنسی داشته دو روز بعد معاینه شود و چنانچه معاینه پروستات انجام شده باشد 3 روز بعد و در مواقع پروستاتیت حاد (عفونت حاد پروستات) 4 هفته بعد آزمایش PSA عمل جنسی داشته باشد.

چه زمانی آزمایش PSA دهیم؟

مقدار PSA در مایع منی هزاران بار بیشتر از آن در غده پروستات می‌باشد. PSA به مقادیر اندکی توسط پانکراس و غده بزاقی ترشح می‌شود. انجام آزمایش PSA به طور سالیانه در افراد بالای سن 50 سالگی باید مورد سنجش و اندازه‌گیری قرار گیرد، ولی اگر چنانچه سابقه فامیلی سرطان پروستات وجود داشته باشد باید فرد از سن 40 سالگی به طور سالیانه این آزمایش را انجام دهد. مقدار PSA سرم با افزایش سن افزایش می‌یابد.

بنابراین جهت تشخیص سرطان پروستات در افراد جوانتر در مقایسه با افراد مسن‌تر بایستی سطح کمتری از حد نرمال در نظر گرفته شود. انجام این آزمایش بعد از سن 75 سالگی ضرورتی ندارد.

باید توجه داشته باشیم در فردی اگر به طور ناگهانی سطح سرمی PSA افزایش غیر طبیعی نشان دهد، الزاما به معنی وجود سرطان پروستات نمی‌باشد، در غیر این صورت در چنین فردی با شک یا یقین وجود التهاب یا عفونت پروستات، بیمار به مدت 4 هفته تحت درمان با آنتی بیوتیک قرار می‌گیرد و مجددا آزمایش تکرار می‌گردد. در صورت پایین آمدن مقدار PSA سرم خون نشانه وجود التهاب یا عفونت بوده و سرطان پروستات نمی‌باشد. با مثال فوق به این واقعیت پی برده می‌شود که مقدار PSA اختصاصی برای وجود سرطان پروستات نمی‌باشد، ولی نشان دهنده آن است که PSA اختصاصا از پروستات ترشح می‌شود و به پروستات اختصاص دارد.

یک نکته مهم کلینیکی که جراح اورولوژیست باید به آن توجه داشته باشد، این است که 18 تا 20 درصد افرادی که پروستات کوچک دارند و مبتلا به سرطان پروستات هستند، ممکن است مقدار PSA سرم خون بالایی نداشته باشند و در چنین مواقعی معاینه انگشتی رکتوم برای بررسی سفت بودن پروستات از اهمیت ویژه‌ ای برخوردار می‌باشد.

معاینه پروستات از راه رکتوم

در 50 درصد افراد مبتلا به سرطان پروستات در معاینه پروستات از راه رکتوم ندول‌های سفت در پروستات قابل لمس است که برای تایید وجود سرطان پروستات نمونه‌برداری باید صورت گیرد. در بسیاری از موارد PSA سرم خون مردان بالاتر از حد طبیعی بوده ولی معاینه پروستات طبیعی می‌باشد.

در این حالت انجام سونوگرافی ترانس رکتال که به آن Trus می‌گویند، توسط یک پزشک حاذق و متبحر کمک چشمگیری به وجود یا عدم وجود سرطان پروستات کمک می‌کند. بنابراین تشخیص سرطان بر اساس سنجش و اندازه‌گیری PSA، معاینه پروستات و بالاخره سونوگرافی پروستات می‌باشد.

ویتامین E، سلنیوم و لیکوپن اثر شناخته شده‌ای روی سطح سرمی PSA ندارد. نشان داده شده مقدار PSA سرم با افزایش سن افزایش می‌یابد. برخی از محققین جهت بهبود اختصاصی شدن تشخیص بدخیمی در پروستات‌ های بزرگ و افزایش تشخیص بدخیمی در پروستات‌ های کوچک از دانسیته PSA (تقسیم PSA بر حجم پروستات) استفاده کرده‌اند، اگر چه در برخی مطالعات این موضوع اثبات نشده است.

این واقعیت که برخی شرایط نظیر هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) و عفونت پروستات قادر به افزایش PSA می‌باشند. سبب شده است از اختصاصیت PSA به عنوان تست تشخیص سرطان پروستات کاسته شود. جهت افزایش اختصاصیت PSA از یک آزمایش دیگری تحت عنوان PSA VELOCITY و میزان PSA آزاد استفاده می‌شود.

PSA VELOCITY به سرعت افزایش PSA گفته می‌شود. مطالعات نشان داده که زمانی که محدوده PSA بین 4 تا 10 باشد، افزایش PSA بیشتر از 7/0 در سال دارای اختصاصی بودن به میزان 90 درصد در سرطان پروستات نقش دارد.

برای پرسش و پاسخ از دکتر روی لینک پرسش از دکتر کلیک کنید.

دکتر هوشنگ قوامی جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری و ناباروری و ناتوانی جنسی مردان در تهران