همه چیز درباره آزمایش اسپرم یا نطفه

در یک زوج جوان سالم در هردوره قاعدگی زن 20 تا 25 درصد، شانس حاملگی وجود دارد. به زوجی نابارور اطلاق می گردد که با داشتن رابطه جنسی طبیعی 3 بار در هفته در سال اول حاملگی صورت نگیرد. اولین آزمایش برای بررسی فرد نابارور، انجام آزمایش اسپرم یا نطفه است.

شانس حاملگی در 6 ماه اول ازدواج 60 درصد و در سال اول 84 درصد و در سال دوم 92 درصد می باشد، به شرط آنکه عمل جنسی هفته ای دو تا سه بار انجام شود. در 50 سال گذشته تعداد متوسط نطفه ها به علت عوامل محیطی و تغییر روش و شیوه زندگی، بطور چشمگیر باعث کاهش نطفه ها گردیده است.

معمولا این تغییر در نطفه ها درکشورهای در حال پیشرفت و پیشرفته در 50 درصد جمعیت دنیا دیده شده است و لذا باعث کاهش باروری و بچه دارشدن گردیده است.

آزمایش اسپرم چیست؟

آزمایش اسپرم به عنوان تست واحد مفیدترین تست در تشخیص ناباروری مردان می باشد. تجزیه و تحلیل مایع منی، همچنین به عنوان آزمایش تعداد اسپرم شناخته می شود، سلامت و زنده ماندن اسپرم مرد را تجزیه و تحلیل می کند. منی مایع حاوی اسپرم (به علاوه سایر مواد قندی و پروتئینی) است که در هنگام انزال آزاد می شوند. آزمایش اسپرم سه عامل اصلی سلامت اسپرم را اندازه گیری می کند:

• تعداد اسپرم
• شکل اسپرم
• حرکت اسپرم

از کجا بفهمیم اسپرم ضعیف است؟

هنگامی که زوجین در بارداری مشکل دارند، (آزمایش اسپرم) تجزیه و تحلیل مایع منی توصیه می شود. این آزمایش به پزشک کمک می کند تا تشخیص دهد که مرد عقیم است یا خیر. این تجزیه و تحلیل به پزشک کمک می کند تا تعداد کم اسپرم یا اختلال عملکرد اسپرم و نیز تحرک اسپرم برای بارداری را تشخیص دهد.

ضعیف شدن اسپرم به معنای این است که مایع خارج شده یا همان منی دارای اسپرم کمتری نسبت به همیشه می باشد. ضعیف شدن اسپرم ممکن است به حدی برسد که تقریبا هیچ اسپرمی وجود نداشته باشد که به این وضعیت، آزوسپرمیا می گویند. میزان اسپرم شما در این شرایط کمتر از حد طبیعی است.

مردانی که وازکتومی انجام داده اند، برای اطمینان از عدم وجود اسپرم در مایع منی، تحت تجزیه و تحلیل منی قرار می گیرند. در وازکتومی ، لوله هایی که اسپرم را از بیضه ها به آلت تناسلی مرد می فرستند، بریده و به عنوان یک فرم دائمی کنترل بارداری مهر و موم می شوند. پس از وازکتومی، پزشکان اغلب به مردان توصیه می کنند که هر ماه یک بار و به مدت سه ماه آنالیز اسپرم انجام دهند تا اطمینان حاصل شود که دیگر اسپرم در منی آنها وجود ندارد.

تأثیر سیگار و الکل بر اسپرم و باروری مردان

بهترین زمان برای آزمایش اسپرم

پزشک به شما اطلاع می دهد که برای آماده سازی آنالیز مایع منی باید چه کاری انجام دهید. برای دستیابی به نتایج دقیق بسیار مهم است که این دستورالعمل ها را دنبال کنید.

✅ از 24 تا 72 ساعت قبل از آزمایش از انزال خودداری کنید.

✅ دو تا پنج روز قبل از آزمایش از مصرف الکل ، کافئین و داروهایی مانند کوکائین و ماری جوانا خودداری کنید.

✅ مصرف هر داروی گیاهی مانند خار مریم و اکیناسه را متوقف کنید.

✅ از مصرف هر داروی هورمونی خودداری کنید.

✅ در مورد هر دارویی که می خورید با پزشک خود مشورت کنید.

آزمایش اسپرم چگونه انجام می شود؟

شما باید یک نمونه مایع منی را برای تجزیه و تحلیل مایع در دسترس دکتر خود قرار دهید. چهار روش اصلی برای جمع آوری نمونه منی وجود دارد:

• استمناء
• استفاده از کاندوم در هنگام مقاربت
• انزال از طریق محرک‌های الکتریکی

استمنا به عنوان روش ارجح برای بدست آوردن یک نمونه تمیز در نظر گرفته می شود.

نتایج طبیعی آزمایش اسپرم چگونه است؟

بعد از جمع آوری نمونه منی، بسته به آزمایشگاهی که می روید، نتایج آزمایش شما باید ظرف 24 ساعت تا یک هفته آماده شود. هنگامی که پزشک نتایج آزمایش تجزیه و تحلیل اسپرم را بررسی می کند، فاکتورهای زیادی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود. تجزیه و تحلیل پس از وازکتومی به دنبال وجود اسپرم است، اما تجزیه و تحلیل برای بررسی مسائل باروری عمیق تر است. پزشک شما هر یک از نتایج زیر را در نظر خواهد گرفت:

شکل اسپرم

یک نتیجه طبیعی برای شکل اسپرم این است که بیش از 50 درصد اسپرم ها به طور معمول شکل می گیرند. اگر مردی بیش از 50 درصد اسپرم داشته باشد که به طور غیر طبیعی شکل گرفته باشد، این قدرت باروری او را کاهش می دهد. ناهنجاری هایی ظاهری ممکن است در ناحیه سر، قسمت میانی یا دم اسپرم وجود داشته باشد. همچنین ممکن است اسپرم نابالغ باشد و بنابراین نتواند تخمک را به طور موثر بارور کند.

نقش پزشک در درمان ناباروری زوجین

حرکت

برای یک نتیجه طبیعی، بیش از 50 درصد اسپرم باید یک ساعت پس از انزال به طور طبیعی حرکت کند. حرکت اسپرم یا تحرک برای باروری مهم است. یک سیستم خودکار اسپرم را برای حرکت تجزیه و تحلیل می کند و آنها را در مقیاس 0 تا 4 درجه بندی می کند. نمره 0 به معنای عدم حرکت اسپرم است و نمره 3 یا 4 نشان دهنده حرکت خوب است.

PH

سطح pH باید بین 7.2 تا 7.8 باشد تا نتیجه طبیعی حاصل شود. سطح pH بالاتر از 8.0 می تواند نشان دهد که اهدا کننده عفونت دارد. نتیجه ای کمتر از 7.0 می تواند آلوده بودن نمونه یا مسدود شدن مجاری انزال مرد باشد.

حجم

حجم منی برای یک نتیجه طبیعی باید بیشتر از 2 میلی لیتر باشد. حجم کم مایع منی می تواند مقدار کمی اسپرم برای لقاح تخمک را نشان دهد.

قبل از مایع شدن اسپرم باید 15 تا 30 دقیقه طول بکشد. در حالی که منی در ابتدا ضخیم است، توانایی مایع شدن، یا تبدیل شدن به قوام آبکی ، به حرکت اسپرم کمک می کند. اگر در عرض 15 تا 30 دقیقه منی مایع نشود، قدرت باروری تحت تأثیر قرار می گیرد.

تعداد اسپرم

تعداد اسپرم در آنالیز مایع منی باید بین 20 تا 200 میلیون باشد. این نتیجه به عنوان تراکم اسپرم نیز شناخته می شود. اگر این تعداد کم باشد، باردار شدن مشکل است.

ظاهر

شکل ظاهری آن باید سفید تا خاکستری یا مایل به شیری باشد. رنگ قرمز قهوه ای نشانگر وجود خون در منی است. در حالی که رنگ زرد ممکن است نشانگر عارضه جانبی دارو باشد.

تعداد اسپرم چگونه بر باروری تأثیر می گذارد؟

تعداد اسپرم می تواند روی باروری تأثیر بگذارد زیرا احتمال باردار شدن شریک زندگی با کاهش تعداد اسپرم کاهش می یابد. مشکلات مربوط به کیفیت اسپرم نیز می تواند بر احتمال بارداری در یک زن تأثیر بگذارد. علت ناباروری مردان، اغلب به دلیل کم بودن تعداد اسپرم، دلیل رایجی است که بسیاری از زوجین در بارداری مشکل دارند.

بهبود تعداد اسپرم

در حالی که بسیاری از دلایل کم شدن تعداد اسپرم نیاز به مداخله پزشکی دارد، اما انتخاب سبک زندگی نیز می تواند عامل اصلی آن باشد. موارد زیر ممکن است تعداد اسپرم را بهبود بخشد:

✅ لاغر شدن، چاقی یا اضافه وزن می تواند باعث کاهش تعداد اسپرم شود. سعی کنید از طریق رژیم غذایی و ورزش یک سبک زندگی سالم را حفظ کنید.

✅ از مکمل های ویتامین استفاده کنید. برای بررسی کمبود ویتامین، آزمایش خون بدهید. طبق آزمایش پزشک ممکن است توصیه کند غذاهای جدید به رژیم غذایی شما اضافه شود، یا مکمل هایی برای کمک به بازیابی سطح ویتامین و مواد معدنی استفاده کنید.

✅ از مصرف مواد، نوشیدن الکل و مصرف مواد مخدر یا دخانیات خودداری کنید.

✅ لباس های نخی و گشاد بپوشید.

چرا برخی مردان نابارور هستند؟

علل ناباروری

• چاقی
• مصرف الکل
• استعمال دخانیات
• استرس
• افزایش حرارت بیضه ها
• رژیم غذایی نامناسب
• مواد شیمیایی محیط

13 تا 15 درصد زوجین در دنیا مبتلا به ناباروری می باشند. شیوع ناباروری در کشورهای غیرپیشرفته به علت محدودیت های تشخیص و درمان بیشتر رخ می دهد.

در انگلستان از هر 6 زوج 1 زوج دچارناباروری می شود. نقش مرد در ناباروری 50 درصد می باشد. بنابراین یک بررسی جامع و مفید ممکن است باعث تشخیص عوامل قابل درمان و غیر علاج در مرد گردد. بررسی معمولا بصورت انجام معاینه بالینی و گرفتن شرح حال و انجام آزمایشات هورمونی و ژنتیکی از مرد است.

در 1 درصد افراد ممکن است ناباروری نشان دهنده بیماری های جدی و مرگ آور نظیر سرطان بیضه، سرطان مغز، سرطان نخاع، اختلالات هورمونی، ناهنجاری های سیستم دستگاه تناسلی و بیماری ژنتیک باشد. بنابراین اورولوژیست باید درنظر داشته باشد که ناباروری ممکن است با وضعیت بسیار جدی پزشکی همراه باشد.

در یک بررسی صورت گرفته در کلینیک ناباروری در برزیل، عوامل مهم در ایجاد ناباروری، واریکوسل، عفونت ها، اختلال هورمون های خون، عوامل ناشناخته، عوامل ایمنی(ایمونولوژیک)، انسداد، سرطان، ژنتیک و نارسائی بیضه بوده است.

آزمایش اسپرم یا نطفه

آزمایش اسپرم چیست ؟ در واقع اولین آزمایش برای بررسی فرد نابارور، انجام آزمایش اسپرم یا نطفه می باشد.

آزمایش اسپرم برای بارداری

معمولا برای سنجش شکل، تعداد و تحرک اسپرم ها، آزمایش اسپرم انجام می شود. نتیجه این تست نشان می دهد که عدم باروری مرد به چه دلیل است. روند اصلی نطفه سازی به این گونه است که هیپوتالاموس و هیپوفیز در مغز و بیضه ها بطور منسجم با هم در تولید هورمون های مردانه و تولید نطفه سازی دخالت دارند.

بیضه ها برای تحریک و ایجاد نطفه یا اسپرم نیاز به ترشح LH  و FSH از هیپوفیز دارند که ترشح این دو هورمون نیز تحت تاثیر ترشح  GNRH از هیپوتالاموس می باشند.

LH با اثر روی سلولهای لیدیگ(LEYDIG CELL) باعث ترشح هورمون جنسی(تستوسترون) می شود و این موجب تولید نطفه (اسپرم) در بیضه و همچنین باعث صفات ثانویه در فرد می گردد. FSH،  با تحریک سلول های سرتولی موجب تقویت و حمایت در تولید اسپرم در بیضه می گردد.

تولید اسپرم

تولید اسپرم زمانی صورت می گیرد که غده هیپوفیز، هیپوتالاموس و بیضه ها سالم باشند. هرگونه بیماری یا اختلال در عمل این محور وجود داشته باشد، نطفه ساخته نمی شود. اگر بیضه دچار اختلال باشد با وجود ترشح هورمون ها، نطفه ساخته نمی شود و در نتیجه مقدار LH و FSH در خون بالا می رود و چنانچه هیپوتالاموس یا هیپوفیز دچار اختلال و بیماری باشند مقدارLH و FSH درخون کاهش می یابد یا ممکن است وجود نداشته باشد.

تولید روزانه نطفه (اسپرم) 40 میلیون می باشد که با افزایش سن مقدار تولید آن کاهش می یابد. محل ذخیره نطفه ها یا اسپرم ها در اپیدیدیم (زائده ای روی بیضه) می باشد و در همین جا نطفه ها به حالت نرمال و طبیعی درمی آیند. نطفه ها پس از 12 روز از این قسمت خارج می گردندو از طریق لوله های دو طرفه برنده نطفه ها که واز(VAS) نامیده می شود، وارد کیسه های منی می شوند.

برای آزمایش اسپرم باید ناشتا بود؟

خیر نیازی به ناشتا بودن برای آزمایش اسپرم نیست.

چه زمانی باید آزمایش اسپرم صورت گیرد؟

برای بررسی یک زوج نابارور، مرد باید دو بار بلافاصله 1 تا 2 هفته آزمایش اسپرم بدهد و آزمایش باید 2 یا 3 روز بعد از عمل جنسی انجام شود. اگر این فاصله طولانی تر شود، حجم منی زیاد خواهد بود و معمولا حرکت نطفه ها کم می شود و آزمایش صحیح نخواهد بود. اگر منی درآزمایشگاه داده شود، بهتر است و اگر در منزل تهیه می گردد، سریعا بمدت 30 دقیقه نمونه به آزمایشگاه تحویل داده شود.

اعداد طبیعی آزمایش اسپرم

طبق گزارش بهداشت جهانی یک آزمایش، در صورتی که اعداد آن به شرح زیر باشد طبیعی خواهد بود:

1. حجم 5/1 سی سی
2. غلظت نطفه 15 میلیون در یک سی سی
3. کل غلظت نطفه 40 میلیون
4. حرکت کل 40 درصد
5. حرکت سریع 32 درصد
6. نطفه های باحرکت یا زنده 58 درصد
7. شکل نطفه 4 درصد
8. تعداد گلبول های سفید زیر 10 عدد

این نتیجه بررسی آزمایش اسپرم یا نطفه در 8 کشور جهان است که از هر کشور قسمتی از جمعیت بارور آن کشور در آن شرکت داشته اند.

برای پرسش و پاسخ از دکتر روی لینک پرسش از دکتر کلیک کنید.

دکتر هوشنگ قوامی جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری و ناباروری و ناتوانی جنسی مردان در تهران