تست نوار مثانه (تست های اورودینامیک) جهت تشخیص بی اختیاری ادرار یا دیگر علائم ادراری به کار گرفته می شوند. اغلب تست ها با توانایی مثانه در نگهداری ادرار و تخلیه کامل آن بدون قطع و وصل شدن جریان ادرار ارتباط دارند.
نوار مثانه (تست اورودینامیک) چیست؟
فهرست موضوعات
در آزمایش تست نوار مثانه ، عملکرد عصب و عضله، فشار داخل و بیرون مثانه، سرعت جریان ادرار و دیگر عوامل آن سنجیده می شوند. این آزمایش ها عملکرد مناسب مثانه، اسفنکتر ها و میزراه را در نگهداری و رهایش ادرار ارزیابی می کنند.
علائم وجود مشکل در مجاری دستگاه ادراری تحتانی
تست نوار مثانه جهت تشخیص مشکلات مجاری دستگاه ادراری تحتانی تجویز می شوند. دستگاه مجاری ادراری سیستم تخلیه مایع اضافی و محصولات زائد از بدن است. نتیجه آزمایش اورودینامیک در یافتن بهترین درمان به بیمار و پزشک کمک می کند.
مثانه باید بتواند ادرار را از طریق جریانی ثابت از بدن دفع و خود را به طور کامل تخلیه کند. گاهی اوقات، مثانه به صورت نا خود آگاه منقبض شده و سبب نشت ادرار می شود. در صورت مواجه شدن فرد با موارد زیر پزشک انجام آزمایش های ادراری را تجویز می کند:
✅ هر گونه نشت یا بی اختیاری در ادرار
✅ فوریت و تکرر ادرار
✅ احساس درد در هنگام دفع ادرار یا ابتلا به عفونت مجاری ادراری
✅ مشکل در شروع جریان ادرار یا تخلیه کامل مثانه
علائمی همچون موارد ذکر شده می توانند بیانگر وجود مشکل در مجاری دستگاه ادراری تحتانی باشند.
انواع آزمایش اورودینامیک
آزمایش های اورودینامیک شامل موارد زیر می شوند:
✔ سیستومتری
✔ الکترومیوگرافی
✔ سنجش فشار جریان ادرار
✔ اوروفلومتری
✔ سنجش مقدار باقی مانده پس از دفع ادرار
✔ آزمایش اورودینامیک ویدیویی
چگونه باید برای آزمایش اورودینامیک آماده شد؟
در اغلب آزمایش های تست نوار مثانه نیازی به آمادگی خاصی ندارند. البته، در برخی موارد امکان دارد از افراد خواسته شود که قبل از آزمایش مایعات بنوشند تا با مثانه پر آزمایش دهند.
سیستومتری
سیستومتری یا سیستومتروگرام آزمایشی است که با استفاده از کاتتر های مخصوص فشار داخل مثانه اندازه گرفته می شود. این آزمایش می تواند ظرفیت مثانه، حالت ارتجاعی و زمان احساس نیاز به دفع ادرار را سنجش کند.
سیستومتری می تواند انقباض ها و اسپاسم های غیر طبیعی عضله دتروسور را در هنگام پر شدن مثانه ارزیابی کند. دتروسور عضله صافی است که در دیواره مثانه وجود دارد. با این که وارد شدن کاتتر به مثانه احساس می شود، اما این آزمایش با درد همراه نیست.
کاتتر یک لوله منعطف و کوچک است. در آزمایش سیستومتری، در حین این که مثانه در حال پر شدن دچار انقباض می شود، فشار سنج (مانومتر) فشار نقطه نشت ادرار را سنجش می کند.
امکان دارد از بیمار خواسته شود تا در حین پر شدن مثانه سرفه کرده یا زور زند تا بتوان فشار نقطه نشت ادرار را اندازه گرفت. در پایان آزمایش از بیمار خواسته می شود تا مثانه خود را تخلیه کند.
فشار سنج فشار درون مثانه و جریان ادرار را سنجش می کند. نتایج این آزمایش در مردان ممکن است بیانگر بزرگی پروستات و دشواری دفع ادرار در اثر آن باشد.
برخی افراد تخلیه ادرار در حین قرار گیری کاتتر در مثانه یا حضور افراد دیگر در اتاق دشوار می یابند. در صورت بروز این احساسات، نباید خجالت کشیده یا نگران بود.
الکترومیوگرافی (نوار عضله و عصب)
در صورتی که پزشک تصور بر ارتباط مشکل ادراری با آسیب عصبی یا عضلانی داشته باشد، انجام یک آزمایش الکترومیوگرام را تجویز می کند.
در الکترومیوگرافی با استفاده از حسگر هایی فعالیت الکتریکی عضلات و اعصاب در اطراف مثانه و اسفنکتر ها سنجیده می شود. با قرار گرفتن الکترود ها در نزدیکی میزراه و مقعد فعالیت جریان های الکتریکی در هنگام انقباض عضلات کف لگن ارزیابی می شود.
اوروفلومتری
این آزمایش مقدار و سرعت جریان ادرار را بررسی می کند. برای انجام این آزمایش، پزشک از بیمار خواهد خواست تا با مثانه پر به مطب آید. سپس از بیمار خواسته می شود تا در دستگاه مخصوصی ادرار کند تا ویژگی های ادرار سنجیده شوند.
در این آزمایش از یک کامپیوتر جهت سنجش خودکار مقدار و سرعت جریان ادرار و به تصویر کشیدن نوسانات آن ها در یک نمودار استفاده می شود. نتایج آزمایش امکان بررسی وجود ضعف عضلات دیواره مثانه و برخی انسداد ها را به پزشک می دهد.
سنجش مقدار باقی مانده بعد از دفع ادرار
همان طور که از نام آن پیداست، در این آزمایش مقدار ادرار باقی مانده در مثانه پس از تخلیه آن سنجیده می شود. این مقدار را می توان با دستگاه سونوگرافی اندازه گیری کرد. سونوگرافی با استفاده از امواج فراصوت تصاویری از اندام های مختلف بدن از جمله مثانه ایجاد می کند.
با استفاده از یک کاتتر نیز می توان مقدار باقی مانده را سنجش و تخلیه کرد. مقدار باقی مانده طبیعی ادرار 150 تا 180 میلی لیتر است که مقادیر بیشتر از آن بیانگر عدم تخلیه کامل مثانه هستند.
آزمایش ویدیویی اورودینامیک
این آزمایش از ترکیب سیستومتری، اوروفلومتری و سیستوگرافی با اشعه ایکس به وجود آمده است. دستگاه دیجیتال به کار رفته در این آزمایش می تواند جریان ادرار و فشار درون مثانه و راست روده را با استفاده از تصویر برداری اشعه ایکس نشان دهد.
این دستگاه تصاویری را از مثانه در هنگام پر و خالی شدن تهیه می کند. این آزمایش ها اطلاعات مفیدی درباره عملکرد، اندازه و شکل مثانه و میزراه ارائه می دهد. در صورتی که آزمایش تصویر برداری انجام شود، جهت افزایش وضوح عکس ها مثانه با مایعی حاوی رنگی مخصوص (کنتراست) پر می شود.
مراقبت های بعد از تست نوار مثانه
پس از آزمایش تست نوار مثانه ، امکان دارد احساس درد یا ناراحتی خفیفی در هنگام دفع ادرار تجربه شود. این حس تنها چند ساعت دوام خواهد داشت. همچنین، به دلیل وارد شدن کاتتر امکان مشاهده مقادیر اندکی خون در ادرار نیز وجود دارد.
نوشیدن 250 تا 500 میلی لیتر آب در هر 1 تا 2 ساعت می تواند به تسکین چنین علائمی کمک کند. پزشک مواردی همچون گرفتن دوش گرم یا قرار دادن یک پارچه گرم و مرطوب در ورودی میزراه را پیشنهاد می دهد. در صورت نیاز می توان از دارو های مسکن بدون نسخه استفاده کرد.
در برخی موارد، پزشک جهت پیشگیری از ابتلا به عفونت حاد مثانه یک داروی آنتی بیوتیک را تجویز می کند. البته، این دارو ها همواره لازم نیستند. در صورت ابتلا به هر گونه علائم عفونت از جمله تب، لرز و درد شدید باید فورا با پزشک خود تماس گرفت.
عملکرد مجاری دستگاه ادراری تحتانی
دستگاه ادراری تحتانی شامل مثانه و میزراه می شود. مثانه یک اندام بالون مانند است که ادرار تولید شده در کلیه ها را در خود ذخیره می کند. مثانه به وسیله عضلات لگن در محل خود ثابت نگه داشته شده و هنگامی که پر نباشد به حالت استراحت است.
پیام های عصبی درون مغز احساس پری مثانه را به فرد القا می کنند. در این وضعیت، مغز به مثانه دستور انقباض را می دهد تا ادرار با فشار ایجاد شده از طریق میزراه از بدن بیرون رود. میزراه دارای عضلاتی به نام اسفنکتر است. این عضلات به بسته نگه داشتن میزراه و جلوگیری از نشت ادرار کمک می کنند. همزمان با انقباض مثانه، اسفنکتر ها به حالت استراحت در می آیند.
سیستومتری یا سیستومتروگرام به همراه آزمایش سنجش فشار جریان ادرار بخشی از تست های اورودینامیک است. این آزمایش ها نحوه عملکرد مثانه را سنجش و به تشخیص مشکلات مرتبط با کنترل ادرار کمک می کنند. این مشکلات می توانند بی اختیاری ادرار، مشکل در تخلیه مثانه، بیش فعالی مثانه، انسداد یا عفونت مکرر باشند.
برای پرسش و پاسخ از دکتر روی لینک پرسش از دکتر کلیک کنید.
دکتر هوشنگ قوامی جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری در تهران
