نقش پزشک در درمان ناباروری زوجین

به زوجی نابارور اطلاق می‎گردد که در ضمن فعالیت جنسی (هفته‎ای 2 تا 3 بار) در سال اول بچه‎دار نشوند. در این صورت بعد از یک سال بررسی ناباروری زوجین برای مشخص شدن فرد دارای مشکل باید صورت گیرد.

در سال اول ازدواج ممکن است در 30 درصد موارد به طور طبیعی حاملگی صورت نگیرد، در بررسی ناباروری زوجین ابتدا مرد به فاصله 1-2 هفته باید دو آزمایش نطفه انجام دهد.

تشخیص ناباروری زوجین با آزمایش اسپرم

اصولا آزمایش اسپرم باید در آزمایشگاه انجام شود و یا نمونه را ظرف 15 دقیقه از منزل به آزمایشگاه برساند. معمولا یک زوج نابارور به طور مساوی در ایجاد ناباروری زوجین مقصر و نقش دارند، و لذا شروع بررسی ناباروری با انجام دادن دو آزمایش اسپرم توسط مرد باید صورت گیرد. در آزمایش انجام شده پزشک به سه قسمت مهم آزمایش که تعداد، حرکت و شکل نطفه‎ها می‎باشد باید توجه کند.

تعداد اسپرم طبیعی 15 میلیون، حرکت سریع 30 درصد و شکل نطفه‎های طبیعی باید 4 درصد باشد. اگر دو آزمایش انجام شده اعداد و ارقام فوق را نشان ندهد، باید علت یا عوامل غیر طبیعی شدن آزمایش را بررسی نمود، که معمولا علت شایع وجود واریکوسل می‎باشد، که در قسمت دیگری راجع به آن بحث خواهد شد، هر چه زمان ناباروری زوجین طولانی‎تر شود شانس موفقیت و باروری کمتر می‎شود. زمانی که ریسک فاکتورهای سن بالای 35 در زن و 45 سال در مرد وجود داشته باشد باید بررسی‎های تشخیصی سریعا صورت گیرد به خصوص اگر جراحی اوروژنتیال یا سرطان، واریکوسل، عفوت بیضه و عدم نزول بیضه وجود داشته باشد.

رابطه پزشک با زوجین

پزشک مسئول تشخیص، مشاوره و درمان ناباروری زوجین خواهد بود. زمانی که علت احتمالی وجود دارد با زوجین باید یک رابطه دوستانه و امیدوارکننده برقرار کرد.

بدون تردید ویزیت یک زوج نابارور با زمان 3-4 دقیقه حل نخواهد شد، نتیجه آن جمعیت کثیری از زوجین هستند، که هنوز در مطب‎ها سرگردان هستند، و مشکل و علت ناباروری زوجین نامشخص مانده است.

من هم مثل سایر همکاران اولین نکته‎ای که در برخورد با یک زوج نابارور به ذهنم خطور می‎کند، واریکوسل در فرد است، ولی همیشه این طور نیست. به هر حال گرفتن شرح حال دقیق گذشته و حال با امتحان بالینی مرد باید صورت گیرد که مستلزم صرف وقت توسط پزشک می‎باشد.

لذا همکارانی که با ویزیت 100 بیمار در مطب درگیر هستند، انتظار نمی‎رود این زوجین نابارور با یک آینده‎ای روشن و مشخص شده مطب را ترک کنند. در یک زوج جوان سالم در یک دوره قاعدگی 25-20 درصد شانس حاملگی وجود دارد. احتمال حاملگی در 6 ماه اول 80 درصد و در سال اول 84 درصد و در سال دوم ازدواج 94 درصد است. ناباروری زوجین شایع‎ترین مشکل آن ها در دنیا می‎باشد به طوری که 15-13 درصد از آن رنج می‎برند. شیوع در کشورهای پیشرفته و غیر پیشرفته تفاوت دارد. در انگلیس شیوع ناباروری 1 زوج در 6 زوج می‎باشد. 30 درصد زوجین به طور طبیعی در سال اول بچه‎دار نمی‎شوند که زن و مرد به طور مساوی مقصرند.

تأثیر سیگار و الکل بر اسپرم و باروری مردان

سه عامل مهم باروری

برای بچه دار شدن عوامل زیر مهم هستند:

بیضه ها

بیضه‎ها مرکز نطفه (اسپرم)‎ سازی می‎باشند، در صورتیکه بیضه‎ها سالم و طبیعی باشند یعنی در گذشته به هیچ نوع بیماری دچار نشده باشند و یا بیماری ژنتیک در فرد وجود نداشته باشد،

غذه هیپوتالاموس و هیپوفیز

و دو عامل دیگر دو غده مهم به نام هیپوتالاموس و هیپوفیز در مغز می‎باشند، که با ترشح هورمون‎‎های LH و FSH و تاثیر و تحریک بر روی سلول‎ های بیضه نطفه‎ سازی صورت می‎گیرد. در بعضی افراد نابارور ممکن است این دو غده به علت اشکالات ژنتیکی یا بیماری این دو هورمون را ترشح نکنند و در نتیجه نطفه‎سازی صورت نمی‎گیرد.

LH باعث ترشح هورمون جنسی تستوسترون از بیضه می‎شود، که علاوه بر نقش آن در عمل جنسی در نطفه‎سازی موثر می‎باشد. تولید اسپرم از اسپرماتوگونیا تا زمانی که به حالت اسپرماتوزوای بالغ برسد 60 روز به طول می‎انجامد.

هر گونه اختلال در محور هیپوتالاموس، هیپوفیز و بیضه که منجر به عدم ترشح LH و FSH و اختلال در عملکرد سلول‎های سرتولی و سلول‎های لیدیگ شود، منجر به ناباروری در مردان می‎گردد. بنابراین برای بررسی یک فرد مبتلا به ناباروری باید موارد فوق را از طریق آزمایشگاه بررسی کرد.

اگر یک فرد نابارور که دو آزمایش اسپرم دارد، و هر دو آزمایش نشان می‎دهد تعداد یا حرکت و یا شکل نطفه مشکل دارد و فرد مبتلا به واریکوسل می‎باشد، درجه و شانس موفقیت حاملگی بعد از عمل واریکوسلکتومی بستگی به شدت اختلال در آزمایش دارد و اگر تعداد اسپرم فرد نابارور در آزمایش زیر 10 میلیون باشد، این فرد بعد از عمل واریکوسل 40-30 درصد شانس حاملگی همسر خود را خواهد داشت و چنانچه هیچگونه نطفه‎ای (آزواسپرمی) در آزمایش وجود نداشته باشد، شانسی نخواهد داشت. بنابراین موفقیت حاملگی به عمل واریکوسل خلاصه نمی شود و زوجین را نباید فقط با این عمل امیدوار نمود.

برای پرسش و پاسخ از دکتر روی لینک پرسش از دکتر کلیک کنید.

دکتر هوشنگ قوامی جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری و ناباروری و ناتوانی جنسی مردان در تهران