درمان قطعی بی اختیاری ادرار در مردان و زنان جوان

بی اختیاری ادراری در هر گروه سنی، از بچه­ تا مرد و زن در سنین بالا دیده می­ شود. با افزایش سن احتمال ابتلا به بی اختیاری ادراری نیز افزایش می یابد.

تخلیه ادرار از مثانه بطور طبیعی در روز و شب تحت کنترل و نظارت مرکز ادرار در مغز، نخاع شوکی، مثانه، حلقه عضلانی در مجرا (اسفنگتر خارجی کنترل ادرار) و عضلات کف لگن می باشد.

وقتی مثانه از ادرار پر می شود و فرد احساس ادرار کردن پیدا می کند، مرکز ادرار در مغز با ارسال پیام که از طریق نخاع شوکی به مثانه منتقل می شود، مثانه منقبض شده، سپس حلقه غضلانی مجرا و عضلات کف لگن شل شده و ادرار کاملا تخلیه می شود. هر گونه ضایعه در هر قسمت از اعضاء فوق باعث بی اختیاری ادرار می شود.

علیرغم اهمیت بیماری بی اختیاری ادرار، کمتر به این بیماری و روش های درمان آن پرداخته شده است. در این مقاله بطور خلاصه ضمن تقسیم بندی انواع بی اختیاری، اشاره کوتاهی به درمان آن خواهد شد.

ضعیف شدن عضله مثانه بدنبال انسداد مجرا، به علت بزرگی پروستات ، بعد از عمل ممکن است باعث بی اختیاری شود. حاملگی و زایمان های متعدد باعث ضعف عضلات کف لگن و بی اختیاری ادرار می شود. بر حسب اینکه ضایعه در کدامیک از قسمت های فوق باشد، نوع بی اختیاری ادرار فرق خواهد داشت.

درمان قطعی بی اختیاری ادرار

امروزه بیش از هر زمان دیگری درمان قطعی بی اختیاری ادرار وجود دارد. انتخاب روش درمانی به نوع مشکل کنترل مثانه، جدی بودن آن و سبک زندگی شما بستگی دارد. به عنوان یک قاعده کلی، ابتدا باید ساده ترین و ایمن ترین روش های درمانی را امتحان کرد.

آموزش کنترل مثانه ممکن است به شما در کنترل بهتر مثانه کمک کند. پزشک شما ممکن است به شما پیشنهاد کند موارد زیر را امتحان کنید:

تمرینات عضلات لگن

تمرینات عضلات لگن (که به آن تمرینات کگل نیز گفته می شود) عضلاتی را که برای جلوگیری از ادرار کردن است، تقویت می کند. تقویت این عضلات به شما کمک می کند تا مدت بیشتری ادرار را در مثانه خود نگه دارید.

تخلیه به موقع مثانه

این امر ممکن است به شما در کنترل مثانه کمک کند. در خنثی سازی به موقع، شما طبق یک برنامه مشخص ادرار می کنید، به عنوان مثال هر یک ساعت. هنگامی که خالی شدن به موقع با تمرینات بیوفیدبک و عضلات لگن همراه است، کنترل بی اختیاری در ادرار و سرریز آسان تر است.

تغییر شیوه زندگی

تغییر در شیوه زندگیتان به بی اختیاری کمک می کند. مانند: کاهش وزن، ترک سیگار ، مصرف نکردن الکل، نوشیدن کافئین کمتر (موجود در قهوه، چای و بسیاری از نوشابه ها)، جلوگیری از یبوست و جلوگیری از بلند کردن اجسام سنگین ممکن است به بی اختیاری کمک کند. انتخاب آب به جای سایر نوشیدنی ها و محدود کردن نوشیدنی ها قبل از خواب نیز ممکن است به درمان بی اختیاری ادرار کمک می کند.

اکثر بیماران بعلت خجالت مسائل خود را از بستگان و اطرافیان مخفی می کنند و به پزشک مراجعه نمی کنند، در حالیکه مراجعه به پزشک اولین قدم برای کمک گرفتن می باشد.

دور از خجالت و بی پرده باید مشکل خود را با پزشک در میان گذاشت و بگویید که مشکل مثانه دارید. سوالات پزشک از شما این است که، چه مدتی است که مشکل دارید و به چه صورت می باشد و تا چه اندازه بی اختیاری ادرار باعث اختلال در زندگی شما شده است. در اکثر بیماران با تربیت مثانه، ورزش برای تقویت عضلات کف لگن (KEGEL EXERCISE) و اصلاح روش زندگی، بهبودی و درمان بی اختیاری ادرار ظرف چند هفته بدست می آید.

احساس ادرار کاذب در زنان

درمان بی اختیاری ادرار با اسپند

برای افرادی که مبتلا به تقطیر هستند و کنترلی بر ادرار ندارند مفید است. اما برای افرادی که پروستات دارند و تقطیر بعد از ادرار کردن صورت می‌گیرد مفید نیست چون اصلا اجازه خروج ادرار را نمی‌دهد. برای افرادی مفیدی است که غده پروستات آن ها به هر علتی مانند تصادف یا ام اس، شل شده است.

بی اختیاری استرسی sui 

این نوع بی اختیاری ادرار، خروج غیر ارادی ادرار با فعالیت هایی که باعث افزایش فشار روی مثانه و شکم شود و یا با سرفه، خندیدن و عطسه کردن بوجود می آید. این نوع بی اختیاری شایع ترین نوع بی اختیاری می باشد. 15 میلیون نفر در ایالات متحده به این نوع بی اختیاری ادرار مبتلا هستند. این نوع بی اختیاری در هر سنی در زندگی اتفاق می افتد.  در خانم های یائسه به علت قطع ترشح استروژن از تخمدان ها، از علل دیگر آن می باشد. این نوع بی اختیاری در زنان بیشتر از مردان و در جوانان و افراد میانسال بیشتر دیده می شود.

در بسیاری از مردان هم بعد از عمل پروستات دیده می شود که معمولا 1 تا 2 ماه بعد از عمل بهبودی حاصل خواهد شد. درمان بی اختیاری ادرار نوع استرس ، تقویت عضلات کف لگن، گذاشتن یک حلقه ( PE SSARY ) در واژن که باعث می شود مجرا در حالت اولیه خود قرار گیرد، می باشد. تزریق بعضی مواد به داخل گردن مثانه و یا اسفنگتر خارجی تا حدی کمک کننده است. بالا کشیدن مجرا و مثانه از اهداف دیگر درمانی می باشد.

 بی اختیاری ادرار سریع به توالت رفتن urgency

قبل از رسیدن به توالت دچار بی‌اختیاری ادرار می‌شوند. در سکته مغزی- آسیب عصب مثانه، دیابت، پارکینسون دیده می‌شود.

شایع‌ترین علت این نوع بی‌ اختیاری انقباضات نامناسب مثانه می‌باشد که علت آن پیام‌های عصبی غیر طبیعی است که باعث اسپاسم مثانه می‌شود.

بعضی غذاها و داروها (مثل داروهای مدر) یا حالت‌های عصبی و عاطفی مثل اضطراب باعث بدتر شدن این وضعیت می‌شود.

هیپرتیروئیدیسم (پر کاری تیروئید) و دیابت کنترل نشده، می‌تواند این نوع بی‌ اختیاری را بدتر کند. انقباضات غیر ارادی مثانه می‌تواند به علت آسیب عصب مثانه یا نخاع یا مغز باشد.

بی اختیاری ادرار زودگذر transient

این نوع بی اختیاری ادرار زود گذر بوده و معمولا به علت یبوست های شدید که باعث تحریک یا التهاب مثانه، مجرا و واژن می شود و یا کسانی که از عمل جراحی در حال بهبودی هستند، دیده می شود. بعضی داروهای خواب آور و داروهای زیادکننده ادرار(مدر) باعث آن می شود. در این نوع درمان بی اختیاری ادرار شامل بهبودی یبوست و قطع داروها می باشد.

بی اختیاری ادرار توتال

دائم و بدون کنترل می‌باشد. علل شامل ارتباط بین مثانه و واژن، ضایعات نخاع شوکی، بیماری ام. اس، افسردگی، بیماری قلبی و آرتریت می باشد.

بی اختیاری ادرار جسمی پزشکی

برعکس سایر فرمهای بی اختیاری ادرار، در اینجا هیچگونه بیماری در مغز یا سایر قسمت های سیستم دستگاه ادراری وجود ندارد، بلکه بی اختیاری ادراردر فرد به علت عوامل و مشکلات پزشکی است که در فرد وجود دارد. فردی که دچارآرتریت زانوها بطور شدید یا دچار زوال عقلانی (DEMENTIA ) می باشد، قادر نیست خود را به موقع به توالت برساند و دچار بی اختیاری ادرار می شود. این نوع بی اختیاری ادرار درافراد پیرشایع می باشد و دربیماری هایی نظیرآلزایمر، پارکینسون و آرتریت دیده میشود. درمان بی اختیاری ادرار شامل درمان داروئی و روان درمانی می باشد.

بی اختیاری ادرار مخلوط (MIXED)

بیشتراوقات فردممکن است دچار دو نوع بی اختیاری ادرار استرس و URGE (سریع به دستشوئی رفتن) باشد. عواملی که در بی اختیاری استرس و URGE درگیر هستند، در اینجا نیز دخالت دارند. ضعف عضلات کف لگن فرد را مستعد به این نوع بی اختیاری می کند. در این نوع درمان بی اختیاری ادرار فیزیوتراپی، درمان عفونت ادراری و داروئی ضداسپاسم مثانه می باشد.

بی اختیاری ادرار مخلوط (MUI)

استرس + سریع ادرار کردن. معمولا این نوع بی‌ اختیاری مخلوط در زنان دیده می‌شود.

بی اختیاری ادرار لبریز 

وقتی مثانه بطور کامل تخلیه نشود وگاهی مثانه پر از ادرار شود، بعلت لبریز شدن ( OVERFLOW INCONTINENCE )  مثانه ادرار خارج می گردد. در بیشتر اوقات فرد حس نمی کند مثانه وی پر از ادرار است و بدون آگاهی وی خارچ می شود. این نوع بی اختیاری ادرار در زن و مرد دیده می شود ولی این بی اختیاری در مردان بیشتر است. شایع ترین علت آن در مردان ، بزرگی پروستات می باشد و هرچه انسداد ناشی از بزرگی پروستات طولانی تر شود، مثانه حجیم تر و بزرگتر شده و پر از ادرار می شود، در این حالت چون به مدت طولانی مثانه با انسداد رو به رو بوده و پر از ادرار می باشد، قدرت انقباضی خود را از دست می دهد و بعد از رفع انسداد و خارج کردن پروستات بیمار ممکن است قادر به ادرار کردن نباشد و گاهی دچار بی اختیاری ادرار بعد از عمل می شود.

علت بی اختیاری ادرار

دلایل زیادی برای بی اختیاری ادرار وجود دارد. مثالها عبارتند از:

• عضلات مثانه ضعیف ، ناشی از پیری
• آسیب فیزیکی به عضلات کف لگن شما
• پروستات بزرگ شده
• سرطان پروستات یا مثانه

برخی از این شرایط به راحتی قابل درمان هستند و فقط مشکلات ادراری موقت ایجاد می کنند. برخی دیگر جدی و پایدارتر هستند.

علت بی‌ اختیاری ادرار در زنان

یکی از علائم پراضطراب و خجالت آور و پردردسر که بسیاری از خانم‌ها به آن مبتلا هستند، بی‌ اختیاری ادرار در زنان می باشد ، بی‌ اختیاری در خانم‌ها انواع مختلف دارد. یکی از انواع آن بی‌ اختیاری استرس نامیده می‌شود و نام دیگر آن SUI می‌باشد، بر حسب شدت بی‌ اختیاری این نوع را به درجه ۱ تا ۳ یا به گرد ۱ تا ۳ تقسیم‌بندی می‌کنند.

بعضی از خانم‌ها با توصیه متخصصان زنان با ترمیم سیستوسل یا رکتوسل و به طور کلی واژینوپلاستی زیر بار چنین اعمال جراحی برای بهبودی بی‌ اختیاری ادرار می‌روند و متحمل هزینه‌های هنگفت می‌شوند، در حالیکه این اعمال جراحی هیچ گونه نقشی در بهبودی بی‌ اختیاری ادراری در زنان ندارد و گاهی آن را تشدید می‌کند.

معمولا بی‌ اختیاری گرد یا درجه ۱ و ۲ با تغییر روش زندگی (Life style) و ورزش عضلات پرینه (عضلات دستگاه تناسلی) و سایر راهکارهای درمانی بهبودی حاصل می‌شود. انجام تست نوار مثانه (مطالعه یورودینامیک) یکی از اصولی‌ترین روش‌هایی است که باید برای تشخیص انجام شود. در این حال معاینه دقیق و انجام تست BONY از سایر موارد تشخیصی می‌باشد.

افراد مبتلا به این نوع بی‌ اختیاری زنان جوان هستند که معمولا دارای چند فرزند می‌باشند و به دنبال حاملگی‌ های متعد عملکرد زاویه گردن مثانه مختل گردیده است. در بی‌ اختیاری درجه ۳ معمولا عمل جراحی با روش‌های جدید خوشبختانه قابل درمان می‌باشد.

علت بی‌ اختیاری ادرار در مردان

BPH (بزرگی پرستات خوش خیم). پروستات به طور شایع با افزایش سن بزرگ می­ شود، این حالت بزرگی خوش خیم پروستات نامیده می­ شود. وقتی پروستات بزرگ می­ شود ضمن فشار آوردن به مجرا خلفی، مجرای خروجی ادرار را تنگ می کند و در این حالت مانعی در مقابل مثانه برای تخلیه ادرار می ­شود و باعثت عدم کنترل ادرار در مردان خواهد شد این مورد یکی از علتهای اصلی عدم کنترل ادرار در مردان می باشد.

هیپر پلازی خوش­خیم پروستات و علائم مربوط به آن شامل تکرر ادرار، کاهش فشار ادرار و بی اختیاری ادرار، قبل از ۴۰ سالگی بندرت اتفاق می­افتند، ولی بیش از نیمی از مردان در سن ۶۰ سالگی و ۹۰ درصد در سن ۷۰ – ۸۰ سالگی درجاتی از علائم ادراری ناشی از بزرگی پروستات را تجربه خواهند کرد. این بیماران از قطع و وصل ادرار، ادرار قطره قطره و بی­ اختیاری ادرار قبل از رسیدن به توالت، نیز رنج می برند.

دلیل بروز بی اختیاری ادرار بعد از عمل پروستات

عمل رادیکال پروستاتکتومی برای درمان سرطان پروستات. بعضی از این بیماران بعد از عمل دچار اختلال جنسی و بی­ اختیاری ادراری می­ شوند.

علائم بی اختیاری ادرار در سالمندان

بدون شک بی اختیاری ادراری در سالمندان اثرات عمیقی بر سلامت جسمی و روانی آنان میگذارد. افزایش شیوع عفونت ادراری، زخم بستر، زمین خوردن  همراه با شکستگی ران و لگن ،افسردگی و محدود شدن روابط اجتماعی از مهمترین عوارض بی اختیاری ادراری در سالمندان است.

پیری به خودی خود باعث ایجاد بی اختیاری ادرار نمی‌شود، اما تغییراتی که با پیری رخ می‌دهد می‌تواند خطر ابتلا به بی اختیاری ادرار را با تاثیر بر توانایی فرد در کنترل ادرار افزایش دهد. به عنوان مثال، حداکثر مقدار ادرار که مثانه می‌تواند در مثانه نگه داشته شود کاهش می‌یابد. توانایی به تعویق انداختن ادرار کاهش می‌یابد.

زمان مراجعه به پزشک

ممکن است برای در میان گذاشتن بی اختیاری با پزشک احساس معذب بودن به شما دست دهد. اما اگر بی اختیاری زندگی روزانه شما را تحت الشعاع قرار داده است، باید به پزشک مراجعه کنید زیرا بی اختیاری ادراری:

• می‌تواند نشان دهنده‌ی بیماری زمینه‌ای جدی‌ باشد
• باعث محدود شدن فعالیت‌هایتان در اجتماع می شود
• خطر زمین خوردن در افراد مسن را بالا می‌برد

پیشگیری از ابتلا به بی اختیاری ادراری

شما نمی توانید مانع از بروز بی اختیاری ادراری شوید اما برای کاهش خطر ابتلا به این وضعیت می‌توانید:

✅ وزن خود را سالم نگه دارید

✅ ورزش کف لگن را تمرین کنید

✅ از مصرف کافئین، الکل و غذاهای اسیدی که باعث تحریک مثانه می‌شود بپرهیزید

✅ فیبر بیشتری مصرف کنید که مانع از یبوست، یکی از دلایل بی اختیاری، می‌شود

✅ سیگار نکشید یا برای ترک سیگار از پزشک خود کمک بگیرید

داروهای کنترل بی اختیاری ادرار

معمولا برای درمان بی اختیاری ادراری از داروهای زیر استفاده می‌شود:

داروی خنثی کننده‌ی اثر استیل کولین

این داروها به تسکین بیش فعالی مثانه کمک می‌کنند و درمورد بی اختیاری مبرم مفید واقع می‌شوند.

میرابگرون (میربتریک)

این دارو که برای درمان بی اختیاری مبرم مورد استفاده قرار می‌گیرد، عضلات مثانه را ریلکس می‌کند و ظرفیت مثانه برای نگهداری ادرار را افزایش می‌دهد.

داروهای مسدودکننده‌ی بتا

این داروها به مردانی که از بی اختیاری مبرم یا سرریز رنج می‌برند کمک می‌کند تا عضلات مثانه ریلکس شوند و عمل تخلیه راحت‌تر صورت پذیرد.

استروژن موضعی

مصرف دوز پایین استروژن موضعی به صورت کرم، حلقه یا برچسب واژن به جوان‌سازی بافت مجرای ادرار و ناحیه‌ی واژن کمک می‌کند.

نکات مهم درمان بی اختیاری ادرار

اگر مثانه شما خالی باشد، هرگز دچار بی اختیاری ادرار نمی شوید. قبل از اینکه احساس سریع به توالت رفتن پیدا کنید، مثانه خود را تخلیه کنید، بنابراین دچار حالت URGE  نمی شوید. اگر فکرمی کنید هر 3 ساعت دچار URGE می شوید، شما هر دو و نیم ساعت یک بار ادرار کنید. سعی کنید دفعات ادرار کردن را زیادتر کنید، که دچار URGE نشوید، به این حالت تربیت مثانه گویند. این هفته هر 2 ساعت ادرار کنید، هفته بعدهر 5/2 ساعت یک بار ادرار کنید.

گذاشتن PESSARY  درواژن، تا حد زیادی از بی اختیاری ادرار در زنان جلوگیری می کند. اغلب برای زنان تامپون توصیه می کنند. روزانه 2 بار تامپون را تعویض کنید تا مانع از سندرم یا بیماری شوک سپتیک(عفونی) نشوید. چاقی درایجاد بی اختیاری استرس موثر است. پس کاهش وزن باید صورت گیرد.

از خوردن مواد کافئین دار، داروهای ضد افسردگی، آرام بخش ها و الکل خودداری کنید. ورزش عضلات کف لگن و تقویت آنها در درمان بسیاری موثر است. یک مثانه بی اختیار چنان مسئله پیچیده ای نمی باشد. روشهای ساده برای خوب شدن وجود دارد. تزریق مواد در گردن مثانه و اسفنکتر خارجی تا حدی در درمان موثر است.

بالا بردن گردن مثانه با روش های جراحی بالا بردن گردن مثانه در زنان موثر می باشد. مردان بیشتر مبتلا به بی اختیاری ادرار و URGE می شوند. هر چه سن بالا می رود، مثانه و حلقه عضلانی مجرا(اسفنکتر خارجی) ضعیف می شود و بی اختیاری ادرار ایجاد می شود، که یک وضعیت از دوران پیری می باشد.

برای پرسش و پاسخ از دکتر روی لینک پرسش از دکتر کلیک کنید.

دکتر هوشنگ قوامی متخصص اورولوژی در تهران