درمان اورژانسی رنال کولیک
رنال کولیک، دردی است که به علت گرفتگی مجاری ادراری توسط سنگ های ادراری اتفاق می افتد. مجاری ادراری شامل کلیه، مثانه، میزنای و مجرای ادرار می شود.
این سنگ ها می توانند در هر جایی از مجاری ادراری شما قرار بگیرند. آنها زمانی شکل می گیرد که مواد معدنی مثل کلسیم و اسید اوریک با گیر کردن در ادرار شما، کریستال هایی سخت ایجاد می کنند. اندازه ی این سنگ ها از یک دانه شن تا یک توپ گلف، متغیر هستند. در صورتی که این سنگ ها به اندازه کافی بزرگ شوند، بسیار دردناک خواهند بود.
میزان درد رنال کولیک با میزان انسداد (و نه اندازه سنگ)، رابطه ی مستقیم دارد. البته اندازه ی سنگ، در میزان خطر بی اختیاری ادرار هم تأثیر مستقیم دارد. با وجود اینکه تنها علت درد پهلو، سنگ کلیه نیست، اما شیوع و میزان بالای درد آن، باعث می شود نفرولیتیاز، اولین گزینه ی تشخیص در زمان درد پهلو باشد.
سنگ های کوچک، معمولاً علائمی ندارند. ولی سنگ های بزرگ می توانند سبب رنال کولیک شوند، مخصوصاً اگر مسیر ادرار (مسیری که ادرار، از کلیه به مثانه طی می کند) را ببندند. علائم، می تواند شامل موارد زیر باشد:
✔ درد شدید در پهلو، بین دنده و لگن، یا در زیر شکم
✔ کشیده شدن درد به پشت و بین پای شما
✔ تهوع
درد رنال کولیک معمولاً به طور نوسانی در دوره های 20 تا 60 دقیقه ای خود را نشان می دهد.
دیگر علائم:
- درد در هنگام ادرار
- خون در ادرار (صورتی، قرمز یا قهوه ای)
- ادرار کدر یا بدبو
- دیدن سنگ های کوچک در ادرار
- احساس ناگهانی نیاز به ادرار
- تکرر ادرار
- تب یا لرز (در زمان عفونت)
علل ایجاد رنال کولیک کلیه
رنال کولیک، در زمان گیر کردن سنگ در مجاری ادراری اتفاق می افتد. این سنگ، ناحیه مربوطه را کشیده و گشاد کرده، و سبب درد شدید می شود.
حدود 12% مردان و 6% زنان، حداقل یک بار رنال کولیک را تجربه می کنند. این درصد، با توجه به سبک زندگی و رژیم غذایی مدرن، رو به افزایش است.
برخی از عوامل خطرزای رنال کولیک عبارتند از:
- رژیم غذایی حاوی مقادیر زیاد مواد سنگ ساز مثل اگزالات یا پروتئین
- سابقه خانوادگی
- کم آبی به علت ننوشیدن آب کافی یا خشک شدن بدن به علت تعرق شدید، اسهال و استفراغ
- اضافه وزن
- جراحی بایپس معده، که نرخ جذب مواد سنگ ساز مثل کلسیم را بالا می برد.
- مشکلات متابولیسم مادرزادی، تیروئید پرکار و سایر بیماری هایی که سبب سنگ سازی بدن می شوند.
- عفونت مجاری ادراری
خطرهای احتمالی رنال کولیک
عوارض جدی بیماری سنگ مجاری ادراری شامل موارد زیر است:
- آثار جانبی مراحل درمان
- بسته شدن مسیر ادرار
- آسیب کلیوی
- از کار افتادن کلیه
- تشکیل دوباره ی سنگ
- عفونت مجاری ادرار
انواع درمان سنگ ادراری
پزشک، معمولاً برای بررسی سطح مواد سنگ ساز در بدن، از آزمایش خون استفاده می کند. با استفاده از عکس برداری به روش اشعه ایکس، سی تی اسکن و فراصوت، می توان محل دقیق سنگ های خطرزا را پیدا کرد. نوع درمان به نوع سنگ بستگی دارد:
✅ سنگ کلسیم: رایج ترین نوع سنگ، که از اگزالات کلسیم و ساخته شده است.
✅ سنگ اسید اوریک: زمانی شکل می گیرد که اسید اوریک در ادرار شما جمع شود.
✅ سنگ سیستین: این سنگ ها به ندرت، و به علت سیستینوریا شکل می گیرند.
✅ سنگ استروویت: وجود باکتری در مجاری ادراری می تواند سبب به وجود آمدن این سنگ شود، هر چند، این مورد هم بسیار نادر است.
افراد، سنگ های ریز را از طریق ادرار به راحتی دفع می کنند و پزشک، معمولاً برای بیماران نوشیدن آب زیاد و مسکن را تجویز می کند، و تا زمان دفع کامل سنگ ها، آنها را تحت نظر دارد.
برای دفع سنگ های بزرگ تر، روش ها و مراحل مختلفی وجود دارد:
یورتروسکوپی
در این عمل جراحی، پزشک با وارد کردن یک دوربین کوچک مجهز به نور، به مجرای ادراری، سنگ ها را پیدا کرده و خارج می کند.
سنگ شکنی موج شوک خارج از بدن (ESWL)
ESWL نوعی عمل بدون جراحی است که با هدف گیری از بیرون بدن با امواج صوتی، سنگ های درون کلیه را خرد می کند. این سنگ های کوچک، به راحتی در فرایند ادرار دفع می شوند.
استنت
گاهی اوقات، پزشک با قرار دادن یک استنت در محل گرفته شده، اجازه ی باز شدن گرفتگی و خروج سنگ از بدن را می دهد.
جراحی باز
این عمل دارای مراحل بهبودی بسیار طولانی تری می باشد، و پزشکان قبل از انجام آن، مراحل قبلی را امتحان می کنند.
مراحل درمان می تواند شامل برخی از داروها برای برطرف کردن علائم و جلوگیری از سنگ های بیشتر باشد، این داروها شامل موارد زیر هستند:
- آنتی بیوتیک ها
- داروهای قلیایی
- کورتیکواستروئیدها
- مسدود کننده های کانال کلسیم
- مسدود کننده های آلفای انتخابی نوع 1
مواجهه با درد
پزشک، برای این امر و همچنین جلوگیری از تهوع، برای شما دارو تجویز می کند.
قرار دادن کیسه آب گرم روی پهلو یا محل درد، باعث آرام شدن اسپاسم های عضلانی می شود.
به بیماران مشکوک به رنال کولیک، این مراحل ابتدایی پیشنهاد می شود:
- کنترل درد شدید با کمک داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی NSAID، یا مورفین
- آزمایش خون و کراتینین سرم
- عکس برداری (اشعه ایکس، سی تی اسکن یا فراصوت)
- مسکن
- مسدود کننده های آلفا، برای تسریع فرآیند دفع سنگ
- ویزیت جهت انتخاب نوع درمان
به علت اینکه NSAIDها، تأثیر زیادی در کم کردن درد دارند و تأثیر گذاری آنها بلند مدت است، با کم کردن نیاز به سایر داروها، به عنوان اولین مرحله ی درمان رنال کولیک تجویز می شوند. علت این تأثیرگذاری بالا این است که ساخت پروستاگلاندین، یکی از مراحل پاتوفیزیولوژی رنال کولیک است. در ضمن، درمان با استفاده از این داروها، خطر اعتیاد به قرص های مسکن را به طور کامل از بین می برند.
راه های پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه چیست؟
برای جلوگیری از رنال کولیک، این مراحل را دنبال کنید:
- حداقل 8 الی 10 لیوان در روز آب بنوشید و از خوردن نوشابه (مخصوصاً نوشیدنی های حاوی فسفریک اسید) بپرهیزید.
- مصرف نمک را کاهش دهید.
- مصرف پروتئین حیوانی (گوشت قرمز، ماهی، تخم مرغ) را محدود کنید.
- مصرف مواد غذایی حاوی اگزالات (اسفناج، بادام ها، ریواس) را کاهش دهید.
بسیاری از افراد، مواد غدایی سالم مثل سبزیجات، میوه ها و پروتئین های مفید کافی را در رژیم غذایی خود ندارند. پزشک ممکن است مصرف مرکباتی مثل پرتقال، لیمو و گریپ فروت را در کنار داروهایی جهت جلوگیری از شکل گیری سنگ، توصیه کند.
چه عواملی که ریسک تشکیل سنگ کلیه را تشدید میکنند؟
- کم آبی
- مصرف بیش از حد ویتامین D
- مصرف بیش از حد مواد ادرار آورد
- سابقه خانوادگی
- تجربه گذشته رنال کولیک
- بارداری
- داشتن جراحی اخیر
- مشکلات روده (مثل بیماری کرون یا هضم تأخیری)
- عفونت مجاری ادراری
- استفاده از داروهای ضد انعقاد کلسیمی و برخی از داروهای دیگر
دکتر هوشنگ قوامی متخصص کلیه و مجاری ادراری