عضلات و اعصاب سیستم ادراری هماهنگ با یکدیگر کار می کنند تا ادرار را در زمان مناسب نگه داری و آزاد کنند. اعصاب پیام هایی را بین مثانه و نخاع و مغز منتقل می کنند. پیام ها به عضلات مثانه دستور سفت یا آزاد شدن می دهند. در مثانه نوروژنیک، عملکرد این اعصاب اختلال پیدا می کند. میلیون ها انسان دارای مثانه نوروژنیک هستند.
مثانه نوروژنیک به تعدادی از بیماری های ادراری گفته می شود که به دلیل مشکل در مغز، نخاع یا عصب، منجر به از دست رفتن کنترل مثانه می شوند. این آسیب عصبی می تواند نتیجه بیماری هایی مانند مولتیپل اسکلروزیس (ام اس)، بیماری پارکینسون یا دیابت باشد. همچنین می تواند در اثر عفونت مغزی یا نخاعی، مسمومیت با فلزات سنگین، سکته مغزی، آسیب نخاعی یا جراحی بزرگ لگن ایجاد شود.
چرا مثانه عصبی می شود؟
فهرست موضوعات
برخی از علل احتمالی مثانه نوروژنیک عبارتند از:
✔ دیابت
✔ عفونت ها
✔ حوادثی که باعث آسیب به مغز یا نخاع می شوند
✔ مشکلات عصبی ژنتیکی
✔ مسمومیت با فلزات سنگین
✔ نقایص مادرزادی که بر نخاع تأثیر می گذارند
✔ تومورهای مغزی یا نخاعی
علائم مثانه عصبی (نوروژنیک)
علائم مثانه نوروژنیک در افراد مختلف متفاوت می باشد و به نوع آسیب عصبی در هر فرد بستگی دارد. برخی افراد علائم مثانه بیش فعال و کم کار را هم زمان دارند. افراد مبتلا به ام اس، سکته مغزی و هرپس زوستر به احتمال زیاد هر دو نوع علائم را دارند.
عفونت مجاری ادراری
افراد مبتلا به مثانه بیش فعال و کم کار ممکن است به عفونت های ادراری مکرر مبتلا شوند. ااین عفونت ها اغلب اولین علامت مثانه نوروژنیک می باشند. این بیماری عود کننده در اثر رشد باکتری ها، ویروس ها یا مخمرها در دستگاه ادراری ایجاد می شود.
نشت ادرار (بی اختیاری) در مثانه بیش فعال
در مثانه بیش فعال که اغلب در سکته های مغزی، بیماری مغزی و پارکینسون دیده می شود، عضلات بیشتر از حد طبیعی فشار می آورند. گاهی این فشار باعث می شود که ادرار قبل از آمادگی برای رفتن به توالت نشت کند (بی اختیاری ادرار). مثانه بیش فعال منجر به احساس ناگهان تمایل رفتن به توالت می شود که نمی توان آن را نادیده گرفت.
ممکن است پس از این احساس دچار نشت ادرار نشوید یا فقط چند قطره نشت ادرار داشته باشید. اما گاهی ممکن است مقدار زیادی ادرار نشت کند. گاهی نیز ممکن است هنگام خواب ادرار نشت کند.
تکرر ادرار در مثانه بیش فعال
یکی دیگر از علائم مثانه بیش فعال، افزایش تعداد رفتن به توالت در طول شبانه روز می باشد. ممکن است هر با فقط مقدار کمی ادرار خارج شود. تعداد دفعات ادرار کردن افراد با یکدیگر متفاوت است. اما بسیاری از کارشناسان اتفاق نظر دارند که رفتن به دستشویی بیش از 8 بار در 24 ساعت، تکرر ادرار شناخته می شود.
احتباس یا انسداد ادراری در مثانه کم کار
در افرادی که مثانه کم کار دارند که اغلب همراه با دیابت، ام اس، فلج اطفال، سفلیس یا جراحی بزرگ لگن مشاهده می شود، ممکن است عضله مثانه در صورت لزوم فشرده و منقبض نشود. عضلات اسفنکتر در اطراف مجرای ادراری نیز ممکن است به درستی عمل نکنند و هنگامی تخلیه مثانه محکم بمانند.
در مثانه کم کار، ممکن است فقط ادرار قطره قطره را تجربه کنید و نتوانید مثانه خود را به طور کامل تخلیه کنید (احتباس ادراری). گاهی ممکن است به هیچ وجه نتوانید مثانه خود را تخلیه کنید (مثانه انسدادی).
پزشک چگونه مثانه عصبی را تشخیص می دهد؟
اگر پزشک به مثانه عصبی (نوروژنیک) شک داشته باشد، مغز، نخاع و مثانه شما را بررسی می کند. وی سابقه سلامتی شما را بررسی کرده و معاینه فیزیکی بر روی شما انجام می دهد. سایر تست های درخواستی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
✅ عکس با اشعه ایکس از جمجمه و ستون فقرات. در این تست تصویربرداری از پرتوهای انرژی نامرئی برای ایجاد تصاویری از بافت ها، استخوان ها و اندام ها استفاده می شود.
✅ تست های تصویربرداری از مثانه و حالب ها
✅ سونوگرافی. در این تست تصویربرداری از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویر اعضای بدن بر روی صفحه رایانه استفاده می شود.
✅ سیستوسکوپی. پزشک یک لوله نازک و انعطاف پذیر دارای دوربین را برای بررسی دستگاه ادراری وارد مجرای ادراری می کند. این لوله تغییرات ساختاری یا وجود انسداد، مانند تومورها یا سنگ ها را بررسی می کند.
✅ اورودینامیک. تست هایی که شامل پر کردن مثانه می باشند. این تست ها توانایی نگهداری و تخلیه ادرار توسط مثانه را بررسی می کنند.
مثانه نوروژنیک چگونه در زندگی شما تأثیر می گذارد؟
علائم مثانه عصبی (نوروژنیک) می تواند به طور جدی بر روی کیفیت زندگی شما تأثیر بگذارند. این علائم ممکن است کارهای روزمره ی شما را دچار مشکل و ترس از بیرون رفتن کند. برخی افراد فعالیت های خود را لغو و از بسیاری از فعالیت های خود کناره گیری می کنند.
مثانه نوروژنیک ممکن است بر روی کار و روابط شما نیز تأثیر بگذارد و منجر به احساس خستگی، افسردگی، اضطراب و تنهایی شود. گاهی نشت ادرار باعث مشکلات پوستی یا عفونت می شود.
روش های درمان اختلال عملکرد مثانه عصبی
درمان های اصلی مثانه عصبی (نوروژنیک) به شرح زیر است:
کاتتریزاسیون یا سوند گذاری متناوب (CIC)
کاتترها لوله های نازک و انعطاف پذیری هستند که برای تخلیه ادرار وارد مجرای ادرار و مثانه می شوند.
داروها
برخی داروها برای بهبود عملکرد مثانه تجویز می شوند. نوع داروهای خاص برای مثانه نوروژنیک بستگی نوع کم کار یا بیش فعال دارد. مهمترین داروهایی که در مثانه عصبی استفاده میشوند داروهای آنتی کولینرژیک هستند که انقباضات نابجای مثانه را سرکوب کرده و ظرفیت مثانه را بهبود می بخشند.
تزریق سم بوتولینوم A (بوتاکس)
پزشک بوتاکس را به مثانه یا مجاری ادراری تزریق می کند. این شیوه در بیمارانی که دچارمثانه اسپاستیک هستند با تزریق بداخل عضله مثانه یا تزریق بداخل اسفنکتر ادراری در مواردی که اسفنکتر دچار اسپاسم است موثر میباشد. سم بوتولینیوم با فلج حرکتی موقت در عضله مثانه باعث کاهش فشار مثانه و رفع علایم بی اختیاری ادراری میگردد
افزایش حجم مثانه (سیستوپلاستی تقویت کننده)
در این جراحی بخش هایی از روده (روده بزرگ سیگموئید) برداشته می شود و به دیواره های مثانه اتصال داده می شود. این کار باعث کاهش فشار داخلی مثانه و افزایش توانایی ذخیره ادرار می شود.
مجرای ایلئال
از بخشی از روده کوچک برای ایجاد استوما یا شکاف ادراری استفاده می شود. این استوما به کیسه ای خارج از بدن جهت تخلیه ادرار متصل می شود.
تغییر شیوه زندگی
اجتناب از مصرف برخی غذاها یا نوشیدنی ها می توانند تحریک مثانه را کاهش دهد. این غذاها و نوشیدنی ها شامل برخی نوشیدنی های کافئین دار مانند قهوه، نوشیدنی های گازدار، غذاهای پرادویه و مرکبات می باشند. کاهش وزن نیز می تواند فشار بر روی مثانه را کم کند. درمان رفتاری به نام تأخیر در تخلیه ادرار ممکن است به برخی افراد در کنترل ادرار کمک کند.
عوارض مثانه نوروژنیک چیست؟
موارد زیر اغلب با مثانه نوروژنیک ارتباط دارند:
✖ نشت ادرار اغلب زمانی رخ می دهد که عضلات نگهدارنده ادرار پیام صحیحی دریافت نکنند.
✖ احتباس ادراری در صورتی رخ می دهد که عضلات نگهدارنده ادرار پیام زمان دفع ادرار را دریافت نکنند.
✖ اگر مثانه بیش از حد پر شود و ادرار به کلیه ها بازگردد، ممکن است عروق خونی کوچک در کلیه آسیب ببینند. این آسیب باعث فشار اضافی و خون در ادرار می شود.
✖ عفونت مثانه، حالب ها یا کلیه ها اغلب ناشی از نگه داشتن طولانی مدت ادرار می باشند.
دکتر هوشنگ قوامی بورد تخصصی جراحی کلیه، مجاری ادرار و ناباروری مردان
