وقتی نتیجه سونوگرافی پروستات خود را دریافت می‌کنید، ممکن است با اصطلاحات پزشکی ناآشنایی روبرو شوید که باعث نگرانی شما شود. یکی از این اصطلاحات رایج، «اکوی هموژن پروستات» (Homogeneous Prostate Echotexture) است. دیدن این عبارت در گزارش سونوگرافی به چه معناست؟ آیا جای نگرانی دارد؟
این مقاله به زبان ساده توضیح می‌دهد که اکوی هموژن پروستات چیست، چرا پزشکان از این معیار استفاده می‌کنند و این یافته چه مفهومی برای سلامت شما دارد. هدف ما این است که با درک کامل این مفهوم، از استرس شما کاسته و به شما در گفتگو با پزشکتان کمک کنیم.
منظور از سونوگرافی پروستات چیست؟
قبل از پرداختن به مفهوم “اکوی هموژن”، بهتر است کمی با خودِ سونوگرافی پروستات آشنا شویم. سونوگرافی یک روش تصویربرداری ایمن و بدون درد است که از امواج صوتی (اولتراسوند) برای ایجاد تصاویری از اندام‌های داخلی بدن استفاده می‌کند. در مورد پروستات، این تصاویر به پزشک کمک می‌کند تا اندازه، شکل و ساختار داخلی این غده را به دقت بررسی کند.
پزشک ممکن است به دلایل مختلفی از جمله موارد زیر، سونوگرافی پروستات را تجویز کند:
- بررسی علائمی مانند مشکل در ادرار کردن، تکرر ادرار یا جریان ضعیف ادرار.
- ارزیابی نتایج غیرطبیعی آزمایش خون PSA (آنتی‌ژن اختصاصی پروستات).
- کمک به تشخیص بیماری‌هایی مانند بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH)، پروستاتیت (التهاب پروستات) یا سرطان پروستات.
- راهنمایی سوزن بیوپسی (نمونه‌برداری) در صورت مشکوک بودن به سرطان.
اکوی پروستات به چه معناست؟ (Echotexture)
در سونوگرافی، امواج صوتی به داخل بدن فرستاده می‌شوند. این امواج پس از برخورد با بافت‌های مختلف، بازتاب (Echo) پیدا کرده و به دستگاه برمی‌گردند. دستگاه این امواج بازگشتی را به یک تصویر سیاه و سفید تبدیل می‌کند.
“اکو تکسچر” یا “بافت اکو” به الگوی بازتاب امواج صوتی از یک بافت خاص اشاره دارد. در واقع، این اصطلاح، یکنواختی و همگونی ظاهری بافت در تصویر سونوگرافی را توصیف می‌کند. بافت‌های مختلف بدن، الگوهای اکوی متفاوتی دارند. رادیولوژیست با بررسی این الگو می‌تواند سلامت یا وجود تغییرات غیرطبیعی در یک اندام را ارزیابی کند.
اکوی هموژن پروستات چیست؟
هموژن (Homogeneous) در پزشکی به معنای “یکنواخت”، “یکدست” و “همگن” است و اکوی هموژن نیز، به این معناست که امواج صوتی به صورت یکنواخت از تمام نقاط بافت پروستات بازتاب پیدا کرده‌اند. در تصویر سونوگرافی، این حالت به صورت یک بافت خاکستری یکدست و بدون لکه‌ها یا توده‌های تیره (هایپواکو) یا روشن (هایپراکو) دیده میشود.
بنابراین، وقتی در گزارش سونوگرافی شما عبارت «پروستات با اکوی پارانشیمال هموژن مشاهده شد» ذکر میشود، این معمولاً یک یافته طبیعی است. این عبارت نشان می‌دهد که ساختار داخلی بافت پروستات شما در بررسی با امواج صوتی، یکدست و سالم به نظر می‌رسد و هیچ توده، کیست، کلسیفیکاسیون (رسوب کلسیم) یا ناحیه مشکوک واضحی در آن دیده نشده است.
به طور خلاصه، اکوی هموژن پروستات در اکثر موارد به معنای یک پروستات سالم و طبیعی است.
مقایسه اکوی هموژن با یافته‌های غیرهموژن (هتروژن)
برای درک بهتر اهمیت اکوی هموژن، خوب است بدانیم که چه یافته‌هایی غیرطبیعی تلقی می‌شوند. اگر بافت پروستات یکنواخت نباشد، به آن “غیرهموژن” یا “هتروژن” (Heterogeneous) می‌گویند. یک اکوی هتروژن می‌تواند نشان‌دهنده وجود یک یا چند مورد از شرایط زیر باشد:
- بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH): با بزرگ شدن غده پروستات، ممکن است ندول‌ها یا گره‌هایی در آن ایجاد شود که ساختار آن را از حالت یکنواخت خارج می‌کند. این یکی از شایع‌ترین دلایل اکوی غیرهموژن در مردان مسن است.
- پروستاتیت (التهاب پروستات): التهاب می‌تواند باعث تغییر در بافت پروستات و ایجاد نواحی با اکوی متفاوت (معمولاً تیره‌تر یا هایپواکو) شود.
- کلسیفیکاسیون یا سنگ پروستات: رسوبات کلسیم در پروستات به صورت نقاط بسیار روشن (هایپراکو) در سونوگرافی دیده می‌شوند و ساختار هموژن را بر هم می‌زنند. این یافته معمولاً بی‌خطر است اما می‌تواند با التهاب مزمن مرتبط باشد.
- کیست‌ها: فضاهای پر از مایع که به صورت لکه‌های کاملاً سیاه (آن‌اکو) دیده می‌شوند.
- سرطان پروستات: این مورد بیشترین نگرانی را ایجاد می‌کند. تومورهای سرطانی در پروستات اغلب (اما نه همیشه) به صورت نواحی تیره‌تر یا هایپواکو (Hypoechoic) در پس‌زمینه بافت سالم پروستات ظاهر می‌شوند. این نواحی، یکدستی و همگونی بافت را از بین می‌برند.
نکته بسیار مهم: داشتن اکوی غیرهموژن لزوماً به معنای سرطان نیست. همانطور که گفته شد، شرایط بسیار شایع و خوش‌خیمی مانند BPH و پروستاتیت نیز می‌توانند باعث ایجاد نمای غیریکنواخت شوند. همچنین، سرطان پروستات همیشه با یافته‌های واضح در سونوگرافی همراه نیست.
آیا اکوی هموژن پروستات صددرصد سرطان را رد می‌کند؟
خیر. سونوگرافی یک ابزار عالی برای ارزیابی کلی پروستات است، اما کامل نیست. برخی از تومورهای سرطانی ممکن است “ایزواکو” (Isoechoic) باشند، یعنی تراکم صوتی آن‌ها شبیه به بافت طبیعی اطرافشان است و در نتیجه در سونوگرافی استاندارد قابل تشخیص نیستند.
به همین دلیل، پزشک فقط بر اساس سونوگرافی تصمیم‌گیری نمی‌کند. گزارش سونوگرافی همیشه در کنار سایر اطلاعات کلیدی تفسیر میشود:
- علائم بالینی بیمار: مشکلات ادراری، درد و…
- معاینه فیزیکی: معاینه مقعدی دیجیتال (DRE).
- آزمایش خون PSA: سطح این آنتی‌ژن یک شاخص مهم است.
اگر علائم بیمار، نتیجه معاینه یا سطح PSA مشکوک باشد، حتی با وجود گزارش اکوی هموژن پروستات، ممکن است پزشک برای اطمینان کامل، روش‌های تشخیصی دقیق‌تری مانند MRI پروستات یا بیوپسی (نمونه‌برداری) را توصیه کند.
سوالات متداول در مورد اکوی هموژن پروستات
۱. آیا باید نگران گزارش “اکوی هموژن” باشم؟
خیر. این معمولاً یک خبر خوب و نشانه‌ای از سلامت ساختاری پروستات شماست.
۲. اگر اکوی پروستات من هموژن است، چرا هنوز علائم ادراری دارم؟
علائم ادراری می‌توانند دلایل مختلفی داشته باشند. حتی یک پروستات با بافت سالم و هموژن می‌تواند به دلیل بزرگی خوش‌خیم (BPH)، به مجرای ادرار فشار آورده و علائم ایجاد کند. سونوگرافی اندازه پروستات را نیز مشخص می‌کند که در کنار هموژن بودن بافت، به تشخیص کمک می‌کند.
۳. تفاوت “هموژن” و “هتروژن” در گزارش سونوگرافی چیست؟
هموژن به معنای بافت یکدست و سالم است. هتروژن (غیرهموژن) به معنای بافت غیریکنواخت است که می‌تواند ناشی از شرایط خوش‌خیم (مانند BPH) یا بدخیم (مانند سرطان) باشد و نیاز به بررسی بیشتر دارد.
۴. آیا سونوگرافی به تنهایی برای تشخیص سرطان پروستات کافی است؟
خیر. سونوگرافی ابزار غربالگری و ارزیابی اولیه است. تشخیص قطعی سرطان پروستات تنها با بیوپسی (نمونه‌برداری) و تحلیل پاتولوژی امکان‌پذیر است.
تقسیم بندی پروستات خوش خیم
پروستات به سه ناحیه مجزا تقسیم میشود: هر قسمت از پروستات به یک بیماری مبتلا میشود. وزن طبیعی پروستات 20 گرم می‌باشد. علت مشکلات ادراری انسدادی و تحریکی مثانه ناشی از قرار گرفتن در زیر مثانه است که با بزرگ شدن روی پیشابراه خلفی فشار وارد شده و باعث انسداد مجرای خلفی می‌گردد، در نتیجه مثانه موقع انقباض برای خروج ادرار در مسیر خود با انسداد مواجه می‌گردد .مشکلاتی که برای فرد به وجود می آید به شرح زیر است:
- کاهش فشار ادرار
- ادرار قطره قطره
- احساس عدم تخلیه کامل ادرار
- زور زدن برای خروج ادرار
- قطع و وصل و تکرر ادرار
بر حسب اینکه بزرگی خوش خیم پروستات چقدر باشد و چه میزانی روی مجرا فشار بیاورد، علائم بیمار ممکن است خفیف، متوسط و یا شدید باشد. در این صورت بر حسب کم و یا شدید بودن علائم، بیمار باید برای درمان خوراکی و یا جراحی به دکتر مراجعه کند.
در مواقعی که علائم بیمار در بزرگی خوش خیم پروستات بسیار شدید می‌باشد، مثلا تکرر ادرار هر دو ساعت 3 تا 4 بار، شب ادراری بیش از یک بار، کاهش فشار ادرار بسیار کاهش یافته باشد و یا عدم تخلیه کامل صورت نگرفته باشد و سوزش ادرار شدید همراه با زور زدن طولانی مدت برای تخلیه ادرار داشته باشد، بیمار باید جراحی شود.
جراحی متداول که هم اکنون در دنیا به میزان 97-95 درصد صورت میگیرد، به روش رزکسیون پروستات (TUR-P) می‌باشد در این روش با جریان الکتریسیته با وسیله‌ای که از راه مجرا در روی پروستات قرار میگیرد، پروستات قطعه قطعه خارج می‌گردد.
بنابراین توجه کنید که از هر 100 نفر 3 تا 5 نفر عمل جراحی باز می‌شوند. عمل رزکسیون پروستات عملی بسیار سخت بوده و باید در دست جراحان با تجربه انجام گیرد، شرط اصلی این عمل این است که پروستات کاملا خارج شود زیرا اگر کاملا خارج نشود، مجددا به علت عود، غده چند ماه بعد بیمار دچار علائم قبل از عمل می‌گردد.
عمل جراحی ممنوع!
سه علتی که باعث می شود که تمام بیماران پروستات خوش خیم با روش رزکسیون پروستات (TUR-P)تحت عمل جراحی قرار نگیرند شامل موارد زیر است:
1- اگر همراه با بزرگی خوش خیم پروستات سنگ مثانه وجود داشته باشد. در اینصورت به علت وجود سنگ باید عمل جراحی باز انجام شود.
2- اگر همراه با بزرگی خوش خیم پروستات ، تومور مثانه هم وجود داشته باشد.
3- اگر بیمار قادر نباشد روی تخت ژینکولوژی به علت آرتروز زانوها قرار گیرد.
4- در مواقعی که بزرگی خوش خیم پروستات بیش از 100 تا 80 گرم باشد، بنابراین عمل جراحی باز انجام میگیرد.
منشاء سرطان پروستات از ناحیه محیطی و بزرگی خوش خیم پروستات از منطقه ترانزیشنال می‌باشد. الزاما وجود علائم انسدادی ادراری و یا تحریکی مثانه (سوزش و تکرر ادرار) به معنی هیپرپلازی خوش خیم پروستات و یا بزرگی آن نمی‌باشد. ممکن است فردی دچار عفونت و یا التهاب پروستات شود و دقیقا دارای علائم ذکر شده باشد.
لذا جراح باید متوجه این نکته باشد و بیمار مورد نظر جراحی نشود. معمولا بزرگی خوش خیم پروستات به ندرت ممکن است زیر 40 سال به وجود آید و علائم به قدری شدید باشد که نیاز به عمل جراحی پیدا کند. التهاب یا عفونت پروستات در هر سنی ممکن است اتفاق بیافتد که با تشخیص جراح حاذق چنانچه درمان دارویی صورت گیرد علائم بهبود می‌یابد. معمولا افرادی که باید مورد عمل جراحی پروستات قرار گیرند بالای 45-40 ساله می‌باشند و علائم ذکر شده را به مدت طولانی داشته‌اند. اگرچه قابل ذکر است که بیماری بزرگی خوش خیم پروستات معمولا مخصوص مردان بالای 50 سال است ولی ندرتا ممکن است در بیماران 45-40 ساله عمل جراحی به علت شدت علائم انجام گیرد.
محبوب‌ترین عمل جراحی پروستات
همانطور که ذکر شد محبوب‌ترین عمل جراحی پروستات خوش خیم در دنیا روش رزکسیون پروستات (TUR-P) می‌باشد، اگرچه در ایران بعضی از جراحان از انجام این عمل خودداری می‌کنند و علاقه زیادی به عمل باز دارند، در عمل باز، مثانه باز میشود که در این صورت سوند فولی پیشابراه حداقل به مدت یک هفته در مجرا باید باقی بماند، لوله داخل مثانه و اطراف مثانه معمولا سه روز بعد خارج می گردد و معمولا بیمار یک هفته در بیمارستان بستری خواهد بود. در عمل جراحی رزکسیون پروستات (TUR-P) بعد از خارج کردن پروستات سوند حداکثر به مدت دو روز در پیشابراه (مجرا) گذاشته میشود و روز دوم خارج و بیمار مرخص می‌گردد.
برای پرسش و پاسخ از دکتر روی لینک پرسش از دکتر کلیک کنید.
دکتر هوشنگ قوامی متخصص اورولوژی در تهران
محمدجواد
یکشنبه ۱۹ فروردین ۹۷( 7 سال پیش)
تعداد بازدید: 575
مشاهده پرسش
