کوچک شدن بیضه به چه دلیل است؟

بیضه چیست؟

بیضه ها،غدد جنسی مردان هستند. آنها در پشت آلت در کیسه ای از پوست به نام کیسه بیضه قرار دارند. بیضه ها اسپرم را تولید و ذخیره می کنند و همچنین منبع اصلی هورمون های مردانه (تستوسترون) بدن هستند.

آتروفی بیضه هنگامى رخ مى دهد كه بيضه كوچك شود. بیضه ها دو غده ى تولید مثل مردانه هستند که در ناحیه خارج از آلت تناسلی مرد قرار دارند. اين غده ها مسئول ایجاد اسپرم هستند. دلایل احتمالی زیادی برای کوچک شدن بیضه ها از جمله كهولت سن، شرایط پزشکی خاص یا عفونت وجود دارد. کوچک شدن بیضه ها یا آتروفی بیضه به دنبال چند علت بوجود می‌آید که شامل:

• ژنیتیک
• ضربه
• بیماری
• در معرض قرار گرفتن بعضی مواد سمی

آتروفی بیضه چیست؟

آتروفی بیضه هنگامى رخ مى دهد كه بیضه كوچك شود. در رابطه با کوچک شدن بیضه، بیضه ها به دلیل از بین رفتن برخی از سلول های توليدى و سلول های لیدیگ، كوچك می شوند. سلول هاى توليدى اسپرم توليد مى كنند و سلول هاى ليديگ مسئول توليد تستوسترون هستند.

اگر بيضه ها كوچك شوند، در نتيجه فرد اسپرم و تستوسترون كمترى توليد خواهد كرد، چرا كه سلول هاى توليدى و ليديگ كمترى دارد. آتروفی بیضه با کوچک شدن بيضه ها به دلیل دمای سرما فرق دارد.  در هواى سرد كيسه بيضه جمع مى شود و يا كوچك تر مى شود و بيضه ها را به سمت بدن مى كشد تا گرماى آنها را حفظ كند. در دماهای گرمتر كيسه بيضه شل مى شود، با اين كار بيضه ها از بدن فاصله مى گيرند و خنك مى شوند.

علائم کوچک شدن بیضه

اگر چه علامت اصلی کوچک شدن بیضه یا دو بیضه می‌باشد، ولی بر حسب سن علائم دیگری اضافه می‌گردد. یکی دیگر از علائم  این بیماری درد و ورم شدید بیضه‌ها است که با حالت تهوع و تب همراه می‌باشد. بیضه‌‌ها ورم می‌کنند و بزرگتر به نظر می‌رسند و این ورم منجر به کوچک شدن بیضه‌ها می شود.

علائم قبل از بلوغ کوچک شدن بیضه

علائم قبل از بلوغ که علائم ثانوی جنسی بوجود نمی‌آیند:

• عدم وجود مو در صورت
• عدم وجود مو در ناحیه ژنیتال
• بزرگی آلت تناسلی

علائم بعد از بلوغ کوچک شدن بیضه

علائم بعد از بلوغ کوچک شدن بیضه عبارت اند از:

•  کاهش میل جنسی

• ناباروری

• کاهش توده عضلانی

• عدم رشد مو در صورت

• عدم یا کاهش مو در ناحیه ژنیتال

• بیضه‌های بسیار نرم

علت کوچک شدن بیضه

اورکیت که به عنوان التهاب یا عفونت بیضه یا بیضه‌ها تلقی می‌شود، ممکن است همراه با تورم و درد بیضه سمت چپ و راست یا بیضه‌ها و تهوع و استفراغ باشد. پس از بهبودی بیضه‌ها کوچکتر از حد طبیعی شده و باعث ناباروری می‌گردند. دو نوع اصلی اورکیت وجود دارد:

 اورکیت ناشی از ویروس اوریون

بیشتر مردانی که مبتلا به اوریون می‌شوند بعد از بلوغ دچار اورکیت نیز می‌شوند. اورکیت سه تا چهار روز بعد از گرفتن اوریون ظاهر می‌شود.

اورکیت عفونی

این نوع اورکیت بیشتر به دنبال بیماری‌های مقاربتی مثل گنوره و کلامیدیا بوجود می‌آید. در بعضی از افراد که مبتلا به عفونت مجاری ادراری هستند نیز بوجود می‌آید. 

سن

مردان با افزایش سن دچار آندروپوز می‌شوند. آندروپوز باعث کاهش ترشح تستوسترون می‌شود. این امر می تواند علت کوچک شدن بیض.

واریکوسل

واریکوسل عبارتست از واریس ورید بیضه و بیشتر در بیضه چپ دیده می‌شود. واریکوسل با افزایش درجه حرارت بیضه باعث تخریب و اختلال عملکرد هر دو بیضه می‌شود که این می تواند در نهایت منجر به کبیضه شود.

پیچ خوردن بیضه یا تورشن

اگر طناب بیضه پیچ بخورد، بیضه بدنبال آن می‌چرخد و گردش خون بیضه کاهش یا قطع می‌گردد و باعث درد و تورم بیضه می شود و اگر بیشتر از 4 ساعت بگذرد بیضه میمیرد و باید خارج شود. بنابراین درمان پیچ خوردگی بیضه فوری و اورژانسی است و اگر درمان صورت نگیرد آتروفی بیضه بوجود می‌آید.

جایگزینی تستوسترون از طریق آمپول یا خوراکی

افرادی به دلایلی تحت درمان تستوسترون قرار می‎گیرند، بدنبال آن ترشح هورمون‌های هیپوفیز قطع گردیده و باعث کوچک شدن می شود.

الکل

مصرف زیاد الکل باعث کاهش تستوسترون شده و در نهایت آتروفی بیضه بوجود می‌آید.

شل شدن بیضه ها نشانه چیست ؟

معمولاً دلیلی برای نگرانی نیست. اما اگر با علائم دیگری مانند درد در یک طرف بیضه یا در پروستات همراه شود، فرد باید به پزشک مراجعه کند.

گرما یکی از عوامل شل شدن پوست کیسه بیضه (اسکروتوم) است  و در این هنگام پیدا کردن هر چیز غیر معمول در بیضه ها آسان تر می شود. این روش فقط چند دقیقه زمان می برد و بسیار ساده است.

اگر نگران بیضه های کوچک هستید همین حالا برای مشاوره با پزشک تماس بگیرید

اندازه متوسط بیضه ها

تولید سالم تستوسترون و اسپرم در طیف گسترده ای از اندازه هاى مختلف بیضه می تواند رخ دهد.

برخی مطالعات نشان داده اند که بیضه های بزرگتر در بین برخی از پستانداران با سطح تستوسترون بالاتر همراه است، وهمچنين بیضه هاى کوچک تر اسپرم كمترى توليد مى كنند.

اگر به یک بیماری مانند سندرم کلاینفلتر (كه به دليل داشتن یک کروموزوم X اضافی رخ مى دهد)، مبتلا باشيد ممكن است سطح تستوسترون براى شما نگران كننده شود. علائم این بیماری شامل بیضه های کوچک یا بیضه های کم تحرک و برخی از خصوصیات زنانه مانند بدن و صورت بدون مو، و رشد بافت پستان است. داشتن سندرم کلاینفلتر معمولاً به معنای پایین آمدن سطح تستوسترون و کاهش فعالیت اسپرم است و در نتيجه فرد دچار نابارورى خواهد شد.

درمان قطعی میکروپنیس در کودکان

اصطلاح بالینی براى تعريف سطح پايين تستوسترون به طور غیر طبیعی، هیپوگنادیسم است.

علائم هیپوگنادیسم به شرح زير است:

• بیضه های کوچک تر از حد متوسط
• رشد بافت پستان
• موهاى بدن و صورت فرد كمتر از همسالان او است.
• ساير علائم شبیه به علائم کلاینفلتر است.

هیپوگنادیسم اغلب با درمان جایگزینی تستوسترون قابل درمان است و معمولا در دوران بلوغ رخ مى دهد.

یک مطالعه در سال ٢٠١٣ نشان داد که بیضه هاى کوچک با کیفیت تغذیه پدران فرد رابطه مستقيم دارد.

کاهش سطح تستوسترون و حجم بیضه ها هم با مراقبت هاى والدين در ارتباط است. اگر متوجه تورم بیضه های خود شده اید، حتما پزشك خود را در جريان قرار دهيد. رشد بیضه ها در بزرگسالی می تواند نشانه ى سرطان بیضه یا بروز مشکلى در رابطه با سلامتى شما باشد.

بیضه بزرگ بهتر است یا بیضه کوچک؟

اندازه بیضه مانند قسمت های دیگر بدن در هر شخص متفاوت است، اما نکته مهم این است که بیضه کوچک یا بزرگ تأثیر کمی بر سلامتی دارد یا هیچ تاثیری ندارد.

طول متوسط یک بیضه بین 4.5 – 5.1 سانتی متر (در حدود 1.8 تا 2 اینچ) است. بیضه هایی که طول آنها کمتر از 3.5 سانتی متر (حدود 1.4 اینچ) باشد، کوچک در نظر گرفته می شوند.

به دلیل اینکه اسپرم در بیضه تولید می شود، در صورت داشتن بیضه کوچکتر، احتما اینکه اسپرم کمتری از حد متوسط ​​تولید کند بیشتر است.

زمان رشد بیضه ها

بیضه یک مرد در بدو تولد حدود ١ سانتیمتر مکعب است و تا حدود ٨ سالگی به همان اندازه باقى مى ماند، سپس از سن ٨ سالگى دوباره شروع  به رشد می کند. بیضه ها به طور منظم و پيوسته رشد مى كنند تا در زمان بلوغ به اندازه بيضه هاى يك مرد بالغ برسند. در اين زمان موهاى مربوط به ناحیه ى اسکروتوم (كيسه بيضه) و اطراف دستگاه تناسلی شروع به رشد می کنند. گرچه بیضه ها با سرعت يكسان رشد می کنند، ولى ممکن است يكى از آنها کمی بزرگتر و کمی طولانی تر از دیگری رشد کند، همچنین به طور معمول یک بیضه کمی پایین تر از دیگری قرار مى گيرد.

آیا اندازه بیضه ها تغییر می کند؟

با افزايش سن، تولید تستوسترون كاهش مى يابد چرا كه بيضه ها شروع به كوچك شدن مى كنند، این توصيف به عنوان آتروفی بیضه شناخته شده است.

این تغییر در اندازه به طور معمول خيلى تدریجی رخ مى دهد و ممکن است خيلى هم به چشم نيايد. هنگامی که اين اتفاق به طور طبیعی رخ دهد، هیچ تهدیدی برای سلامتی محسوب نخواهد شد.

پایین آمدن سطح تستوسترون می تواند منجر به کاهش میل جنسی و كاهش توده عضلانی شود، اما بروز این تغييرات در روند افزايش سن كاملا طبيعى است.

برخی از مشکلات بهداشتی و پزشكى نيز ممكن است باعث بروز کوچک شدن بیضه شوند، از جمله:

• بیمارى های مقاربتی مانند سوزاک و سفلیس
• اوریون، سل و برخی عفونت های ویروسی مربوط به بیضه ها
• تروماى شدید بیضه ها

عوامل بی خير ديگرى نيز وجود دارند كه می توانند باعث ایجاد تغییرات موقتی در بیضه و كيسه بیضه شوند، به خصوص كاهش دما كه می تواند باعث کوچک شدن كيسه بيضه ها به طور موقت شود و این هیچ تاثیری در اندازه بیضه ها ايجاد نخواهد كرد.

در صورت قرار گرفتن در معرض آب سرد یا هواى سرد، ممکن است بیضه ها به طور موقت منقبض شده و به سمت بدن جمع شوند كه به آن انقباض کرماستریک گفته مى شود، دليل رخ دادن اين واكنش اين است که بیضه ها همواره سعی می کنند دمای معینی که برای تولید اسپرم ایده آل است را حفظ کنند. این دما کمی خنک تر از میانگین دمای بدن است، به همین دلیل بیضه ها از بدن فاصله دارند. اما هنگامی که در معرض آب سرد یا دمای سرد قرار مى گيريد، عضله كروماتر جمع مى شود و بیضه ها را برای گرم كردن به سمت بدن می کشد.

آیا اندازه بیضه ها متفاوت است؟

اين که یک بیضه کمی بزرگ تر از دیگری باشد كاملا طبيعى است. معمولاً هیچ توضیح پزشکی یا بهداشتی برای اختلاف اندازه بيضه ها وجود ندارد. اما اگر متوجه تغییر در اندازه یا شکل یک یا هر دو بیضه شدید، حتما پزشک خود را در جريان قرار دهيد.

سرطان بیضه یا پیچ خوردگی بیضه که به دليل پیچ خوردگی بند ناف (بند اسپرماتیک) است، باعث بروز درد و تورم می شود و باید به سرعت پس از بروز علائم توسط پزشک مورد بررسى و درمان قرار گيرد.

تشخیص کوچک شدن بیضه

پزشک معمولا با طرح سؤالاتی در مورد سبک زندگی و سابقه پزشکی، تشخیص کوچک شدن بیضه را آغاز می کند و همچنین در مورد هر نوع دارویی که فرد مصرف می کند هم سؤال خواهد کرد، پزشک همچنین با نگاه به خصوصیات زیر می تواند بيضه ها را به صورت فيزيكى معاينه كند:

• اندازه
• شكل
• بافت
• سفتى

و بالاخره یک پزشک ممکن است آزمايش هاى ديگرى را هم انجام دهد تا علت ایجاد آتروفی مشخص شود.

اين آزمايش ها به شرح زير است:

• سونوگرافی بیضه ها برای دیدن ناهنجاری ها و جریان خون
• ازمايش خون براى يافتن نشانه هايى ازعفونت
• آزمایش سواب یا آزمایش ادرار برای بررسى عفونت هاى مقاربتى
• تست های سطح هورمون

درمان کوچک شدن بیضه

چه کار کنیم که بیضه هایمان بزرگ شود؟ چگونگی درمان کوچک شدن بیضه بستگی به علت اصلی آن دارد. درمان های احتمالی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• آنتی بیوتیک برای عفونت
• تغییر در سبک زندگی
• هورمون درمانى
• جراحى ( خصوصا در مورد پیچ خوردگی بیضه)

اگر فرد به موقع آتروفی بیضه را تشخيص دهد و در اسرع وقت درمان كند، ممکن است بتواند از كوچك شدن بيضه جلوگيرى كند.

برخی از شرایط، مانند پیچ ​​خوردگی بیضه، به درمان فوری نیاز دارند تا از آسیب دائمی بیضه جلوگیری شود.

درمان سنتی کوچک شدن بیضه

برخی افراد ادعا می کنند که درمان سنتی کوچک شدن بیضه وجود دارد. هیچ شواهد بالینی اى وجود ندارد که نشان دهد هرگونه داروی طبیعی می تواند آتروفی بیضه یا علل اصلی آن را بر طرف کند.

بزرگ کردن بیضه

چه کار کنیم که بیضه هایمان بزرگ شود ؟ لازم به ذکر است که هیچ روش اثبات شده پزشکی برای افزایش اندازه بیضه وجود ندارد. وقتی خون در اندام تناسلی شما جاری می شود، بیضه ها به طور موقت بزرگ می شوند. پس از اوج گرفتن، اندازه آنها به اندازه طبیعی برمی گردند.

توصیه پزشک برای کوچک شدن بیضه

افراد باید هميشه اندازه و شکل بیضه های خود را به طور منظم بررسى كند.

اگر یکی یا هر دو بیضه بطور قابل توجهی کوچکتر شود، بهتر است در اسرع وقت با پزشک صحبت کنید.

در صورت تسخيص و درمان در مراحل اوليه، مى توان از كوچك شدن بيضه جلوگيرى كرد.

 برای پرسش و پاسخ از دکتر روی لینک پرسش از دکتر کلیک کنید.

دکتر هوشنگ قوامی جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری مردان در تهران