creatinine چیست؟ کراتینین و اوره دو ماده زائد در خون هستند که باید توسط کلیه ها دفع شوند. چون این دو ماده فقط توسط کلیه ها قادر به دفع می باشند، می توان گفت که دفع یا عدم دفع این دو ماده توسط کلیه ها از طرفی عملکرد و یا عدم کارائی و سلامت کلیه ها را نشان می دهد.
معمولا بعد از 50 سالگی مقدار این دو ماده هر 10 سال مقداری از مقدار طبیعی بالاتر می رود، که نشان دهنده کاهش عمل کلیه ها می باشد که با افزایش سن بطور طبیعی به علت کاهش عمل کلیه ها می باشد و لذا اهمیت خاصی نباید به آن داده شود. کراتینین و اوره با آزمایش خون قابل اندازه گیری می باشد.
اوره و کراتنین دو ماده سمی در خون هستند که بدنبال سوخت و ساز مواد غذائی در بدن به وجود می آید. این دو ماده سمی فقط از طرق کلیه ها دفع می شوند.
مقدار طبیعی کراتینین و اوره:
مقدار طبیعی کراتینین خون در مردان ۰٫۸-۱٫۲ mg/dl (در برخی موارد تا ۱٫۵ mg/dl ) و در زنان ۰٫۶-۰٫۹ mg/dl می باشد. مقدار طبیعی اوره خون در بالغین 15-45 mg/dl و در کودکان 10-40 mg/dl می باشد. اگر کراتینین و اوره از این مقدار بالا رود نشان دهنده بیماری کلیه می باشد.
دکتر هوشنگ قوامی : ” کراتینین بالا نشانه بیماری کلیه می باشد.”
مقدار کراتینین خون و اوره وقتی که عملکرد و کارائی دو کلیه از 30 درصد پایین بیاید، در خون بالا می رود و بنابراین می توان نتیجه گرفت مقدار کراتینین و اوره تا زمانیکه کلیه ها تا 30 درصد کار کنند، طبیعی است، در حالیکه عملا” اختلال در عملکرد کلیه ها” وجود دارد.
بنابراین باید برای بررسی عملکرد دقیق کلیه ها در صورت ضرورت، از اسکن ایزوتوپ کلیه ها استفاده کرد که آزمایش بسیار دقیقی است و کار کلیه ها را جداگانه بررسی می کند. افراد مسنی هستند که کراتینین آنها بیشتر از حد طبیعی است که جای نگرانی نخواهد بود و پدیده طبیعی است.
ولی این افراد محدودیت در خوردن گوشت، نمک وجود دارد و اگر دیابت و یا فشارخون دارند باید کنترل شود. اگرچه بسیاری از مردان در این سن مبتلا به هیچگونه بیماری نیستند. بسیاری از مردانی که کراتینین بین 2-3 دارند، بدون هیچگونه بیماری و با کنترل مصرف گوشت و نمک، زندگی و فعالیت روزانه خود را انجام می دهند.
اوره چیست:
اوره نخست به صورت آمونیاک بوده که از تجزیه آمینواسید ها ساخته شده، آمونیاک به دلیل سمیت زیاد برای بدن مضر است؛ آمونیاک ها در کبد با دی اکسید کربن (توسط یاخته های کبد ایجاد شده) واکنش نشان می دهند و به اوره تبدیل میشود. این عمل باعث کم شدن سمیت آن می شود تا بدن آن را بتواند در خود نگه دارد و در کلیه توسط نفرون ها دفع می شود. اوره، در متابولیسم ترکیبات حاوی نیتروژن در بدن حیوانات نقش مهمی ایفا میکند.
عدم دفع کراتینین و اوره:
در مواقعی که کلیه ها بعلت بیماری دچار کم کاری شوند، دیگر قادر نخواهند بود که اوره و کراتنین را کاملاً از خون دفع کنند و در نتیجه مقدار این دو ماده در خون بالا میروند.
كراتينین بالا در كليه:
بیماری های کلیوی متعددی هستند که اگر کلیه ها به آنها مبتلا شوند، قادر نیستند که اوره و کراتنین را دفع کنند و میزان آنها در خون بالا میرود، و از طرفی بعضی بیماری ها هستند که باعث می شود کلیه ها کاملاً کار خود را از دست بدهند.
علائم کراتینین بالا:
علائم کراتینین خون بالا می تواند سرگیجه، حالت تهوع، خستگی، خشکی پوست، تنگی نفس و ورم باشد.
کراتین خون بالا چه خطراتی دارد؟
فشار خون بالا: کلیهها نقش مهمی در تنظیم فشار خون دارند. وقتی سطح کراتینین بالا میرود، بدن در دفع سدیم و آب دچار مشکل شده و این موضوع منجر به افزایش فشار خون میشود که خود عامل تخریب بیشتر کلیهها و آسیب به قلب است.
بیماریهای قلبی-عروقی: تجمع مواد زائد در خون، میتواند باعث التهاب عروق و فشار مضاعف بر قلب شود. افراد دارای کراتینین بالا در معرض خطر بیشتری برای نارسایی قلبی یا سکته هستند.
اختلال در تعادل الکترولیتها: بالا رفتن کراتینین معمولاً با افزایش سطح پتاسیم همراه است. پتاسیم بالا (هایپرکالمی) بسیار خطرناک است زیرا میتواند باعث آریتمی قلبی (ضربان نامنظم) و در موارد شدید، ایست قلبی ناگهانی شود.
تجمع مایعات (ادم): وقتی کلیهها قدرت دفع مایعات را از دست میدهند، این آب اضافی در بافتهای بدن، بهویژه در پاها، دستها و حتی ریهها (ادم ریوی) جمع میشود که میتواند باعث تنگی نفس شدید شود.
آنمی یا کمخونی: کلیهها هورمونی به نام اریتروپوئیتین تولید میکنند که مسئول ساخت گلبولهای قرمز است. آسیب کلیوی که با کراتینین بالا همراه است، تولید این هورمون را کاهش داده و منجر به خستگی مفرط و کمخونی میشود.
نکته بسیار مهم: کراتینین بالا به تنهایی یک بیماری نیست، بلکه نشانهای از یک مشکل زیربنایی (مانند دیابت، فشار خون بالا یا عفونت کلیه) است. نادیده گرفتن آن میتواند منجر به نارسایی مزمن کلیه شود که در مراحل نهایی نیازمند دیالیز یا پیوند کلیه خواهد بود.
میزان نرمال کراتین چقدر است؟
میزان نرمال کراتینین در خون، عدد ثابتی برای همه افراد نیست و به عوامل متعددی از جمله سن، جنسیت و توده عضلانی بستگی دارد. کراتینین محصول پسماند فعالیت عضلات است، بنابراین هرچه توده عضلانی فرد بیشتر باشد، سطح طبیعی کراتینین در خون او نیز کمی بالاتر خواهد بود.
در ادامه، محدودههای معمول و نرمال کراتینین برای گروههای مختلف آورده شده است:
۱. مقادیر نرمال در بزرگسالان
به طور کلی، مردان به دلیل داشتن توده عضلانی بیشتر، سطح کراتینین بالاتری نسبت به زنان دارند:
مردان بزرگسال: حدود 0.7 تا 1.3 میلیگرم در دسیلیتر (mg/dL)
زنان بزرگسال: حدود 0.6 تا 1.1 میلیگرم در دسیلیتر (mg/dL)
۲. مقادیر نرمال در کودکان و نوجوانان
در کودکان، سطح کراتینین با رشد بدن و افزایش توده عضلانی به تدریج بالا میرود. بنابراین اعداد زیر کاملاً طبیعی هستند:
نوزادان: حدود 0.3 تا 1.0 mg/dL (به دلیل سطح کراتینین دریافتی از مادر در بدو تولد)
شیرخواران (تا یک سال): حدود 0.2 تا 0.4 mg/dL
کودکان (۱ تا ۱۲ سال): حدود 0.3 تا 0.7 mg/dL
نوجوانان (۱۳ تا ۱۸ سال): حدود 0.5 تا 1.0 mg/dL
۳. نکات مهم در تفسیر اعداد
افراد ورزشکار: کسانی که بدنسازی انجام میدهند یا توده عضلانی بسیار زیادی دارند، ممکن است عدد کراتینین آنها کمی بالاتر از حد نرمال آزمایشگاه (مثلاً 1.4 یا 1.5) باشد بدون اینکه مشکلی در کلیه داشته باشند.
افراد مسن: با افزایش سن و کاهش توده عضلانی، ممکن است سطح کراتینین پایین بیاید. در این افراد، حتی یک عدد “نرمال” ممکن است نشانه عملکرد ضعیف کلیه باشد، به همین دلیل پزشکان از شاخصی به نام eGFR برای دقت بیشتر استفاده میکنند.
تککلیهها: افرادی که تنها یک کلیه سالم دارند، سطح نرمال کراتینین آنها معمولاً بین 1.8 تا 1.9 است.
نکته: هر آزمایشگاه ممکن است محدوده نرمال (Reference Range) خاص خود را در برگه آزمایش درج کند که باید بر اساس آن و زیر نظر پزشک تفسیر شود.
کراتینین چند نیاز به دیالیز دارد؟
بیماران بهطور معمول زمانی که مواد زائد بدنشان زیاد میشود، نیاز به انجام دیالیز پیدا میکنند؛ سطح مواد زائد معمولاً کم کم در بدن افزایش مییابد، پزشکان مواد شیمیایی مختلفی را در خون اندازه گیری میکنند تا ببینند چه زمان دیالیز برای بیمار لازم میشود.
۲ مورد از مهمترین مواد شیمیایی موجود در خون که برای این مورد اندازه گیری میشوند، کراتینین و نیتروژن اوره خون است؛ وقتی مقدار این ۲ ماده در خون بالا میرود، نشاندهنده این است که توانایی کلیهها برای تصفیه بدن از مواد زائد پایین آمده است.
علت بررسی میزان کراتینین خون:
کلیه ها میزان کراتینین خون را در سطح نرمال نگه می دارند. از این رو میزان کراتینین نمایانگر عملکرد کلیه ها است. بالا بودن میزان کراتینین دلیلی از اختلال در عملکرد کلیه یا بیماری های کلیوی است.
آسیب به کلیه ها باعث افزایش سطح کراتینین در خون می شود. این امر به خاطر عدم دفع کراتینین توسط کلیه اتفاق می افتد. بالا بودن میزان کراتینین که به وسیله آزمایش خون مشخص می شود، علتی از نارسایی های کلیه است.
بالا رفتن سریع کراتینین و اوره:
در بررسی عملکرد کلیه، اندازه گیری کراتینین خون ارزش بیشتری نسبت به اوره دارد. افزایش کراتینین و اوره بر حسب ضایعه به کلیه تقسیم بندی می شود.
# دسته اول آسیب به کلیه
آسیب کلیه ها که از طریق خون باعث ضایعه کلیه ها می شود. برای مثال فردی که دچار خونریزی شدید می شود، بدنبال آن دچار کاهش فشارخون شده و چنانچه بمدت 10 دقیقه کاهش فشار خون ادامه دار شود، کلیه ها از کار می افتند. مصرف بعضی داروها نیز اثر سمی روی کلیه ها دارد و باعث از کار افتادن کلیه ها می شود که ممکن است برگشت ناپذیر باشد.
# دسته دوم آسیب به کلیه
دسته دوم بیماریهای خود کلیه ها می باشد که باعث بالا رفتن کراتینین و اوره می شود. این بیماری ها مثل عفونت های کلیه، سنگ های متعدد دو طرفه کلیه ها و یا بیماری کیستیک کلیه ها که می توانند باعث نارسائی کلیه (ESRD) شوند و فرد مجبور به پیوند کلیه شود.
# دسته سوم آسیب به کلیه
دسته سوم بعد از کلیه می باشد. معمولا” اگر حالب ها که لوله های برنده ادرار به مثانه هستند، دچار انسداد شوند و این انسداد طولانی شود، کلیه ها دچار نارسائی خواهند شد. مثلا” سنگ های دو طرفه حالب ها که باعث انسداد شده باشد و گاهی بدون سرو صدا این اتفاق رخ می دهد. یا تنگی های مادرزادی محل کلیه به حالب ها که بیشتر در بچه ها دیده می شود و مورد دیگر برگشت ادرار به کلیه ها است که اگر اصلاح نشود باعث نارسائی کلیه می شود.
یکی دیگر از این موردها، بزرگی پروستات می باشد که 10 درصد موارد باعث نارسائی کلیه و بالا رفتن سریع کراتینین و اوره می شود.
کمبود کراتینین خون:
در مواقعی وجود دارد که ممکن است مقدار کراتنین از میزان طبیعی که در بالا ذکر گردید، پایین بیاید، این حالت بخصوص در خانمهای حامله دیده می شود، چون در حاملگی بخصوص در سه ماهه دوم و سوم کار کلیه ها در خانم های حامله دو برابر می شود و کلیه ها نیز بزرگ می شوند.
وقتی عملکرد و کار کلیه افزایش یابد در نتیجه کراتنین زیادتری از کلیه ها دفع می شود و گاهی کراتنین به میزان 8/0 تا 6/0 می رسد و 6 هفته بعد از زایمان کار کلیه ها به حالت طبیعی بر می گردد. در کودکان هم مقدار کراتنین نسبت به افراد بالغ و بزرگترها پایین تر می باشد.
برای پرسش و پاسخ از دکتر روی لینک پرسش از دکتر کلیک کنید.
دکتر هوشنگ قوامی متخصص اورولوژی در تهران
داود
جمعه ۲۰ اردیبهشت ۹۸( 6 سال پیش)
تعداد بازدید: 330
مشاهده پرسش
