درمان سنگ مثانه راه ها و روش هایی دارد که از جمله ی آن ها می توان به راه های جراحی و همچنین درمان دلایل زمینه ای نام برد. در این مقاله درباره ی راه های درمان این بیماری صحبت شده است.
سنگ مثانه چیست؟
سنگ مثانه یا سیستولیت در اثر تجمع مواد معدنی به وجود می آید. هنگامی که مثانه به طور کامل تخلیه نمی شود امکان تشکیل این سنگ ها فراهم می شود. ادرار باقی مانده در مثانه غلیظ شده و مواد معدنی آن به کریستال تبدیل می شوند.
گاهی اوقات، این سنگ ها در زمانی که هنوز اندازه کوچکی دارند به صورت خود به خود دفع می شوند. در مواقع دیگر، سنگ های مثانه می توانند توسط دیواره مثانه یا میزنای به دام افتند. میزنای به مجرایی گفته می شود که ادرار را از کلیه به مثانه هدایت می کند.
در صورت بروز این وضعیت، کریستال های معدنی بیشتری تشکیل شده و با گذشت زمان بزرگ تر می شوند. سنگ های مثانه با اینکه می توانند مدتی را در مثانه باقی بمانند؛ اما همیشه سبب بروز علائم نمی شوند.
این سنگ ها معمولا هنگامی یافت می شوند که فرد با اهداف درمانی دیگری تحت آزمایش تصویر برداری با اشعه ایکس قرار می گیرد. در صورت وجود سنگ های بزرگ تر در مثانه امکان دارد نیاز به مداخله پزشکی باشد.
در حالی که گاهی اوقات تنها یک سنگ در مثانه تشکیل می شود، در مواقع دیگر گروهی از سنگ ها به وجود می آیند. شکل سنگ های مثانه متفاوت بوده و از کروی تا اشکال نامنظم را شامل می شوند.
با اینکه کوچک ترین سنگ های مثانه به سختی توسط چشم غیر مسلح دیده می شوند اما برخی از آن ها می توانند تا اندازه چشم گیری رشد کنند. بر اساس رکورد های گینس، بزرگ ترین سنگ مثانه که در درمان سنگ مثانه خارج شده، وزنی نزدیک به 2 کیلوگرم و ابعادی معادل 17.9 در 12.7 در 9.5 سانتی متر داشته است.
راه های تشخیص سنگ مثانه
برای درمان سنگ مثانه نیاز به بررسی اندازه و نوع آن می باشد. تشخیص سنگ های مثانه می تواند شامل موارد زیر باشد:
1- معاینه فیزیکی
پزشک جهت حس کردن مثانه و بررسی تورم آن، ناحیه پایینی شکم را لمس می کند. همچنین، برای بررسی بزرگی پروستات نیز یک معاینه مقعدی دیجیتال انجام می شود. افراد باید هر گونه علامت یا نشانه ادراری خود را با پزشک در میان بگذارد.
2- آزمایش ادرار
یک نمونه ادرار از بیمار گرفته شده و از نظر داشتن مقادیر میکروسکوپی خون، باکتری، کریستال های مواد معدنی و همچنین عفونت های مجاری ادراری بررسی می گردد. این عفونت ها می توانند عامل یا نتیجه بروز سنگ های مثانه باشند.
3- سی تی اسکن
در تصویر برداری سی تی اسکن با استفاده از اشعه ایکس و پردازش های کامپیوتری، تصاویر واضحی از نواحی داخلی بدن به دست می آید. این تصویر برداری توانایی نمایش کوچک ترین سنگ ها را نیز دارد. سی تی اسکن یکی از حساس ترین آزمایش ها برای تشخیص تمامی انواع سنگ های مثانه می باشد.
4- سونوگرافی
سونوگرافی با ارسال امواج صوتی و دریافت انعکاس آن ها از اندام ها و دیگر ساختار های بدن تصاویری را ایجاد می کند که به تشخیص سنگ های مثانه کمک می کنند.
5- اشعه ایکس
تصویر برداری اشعه ایکس از کلیه ها، میزنای و مثانه در تعیین ابتلا به سنگ مثانه کمک می کند. ناگفته نماند که برخی انواع سنگ ها را نمی توان به وسیله نوع رایج این تصویر برداری مشاهده کرد.
روش های درمان سنگ مثانه به طور مستقیم
معمولا برای برداشت و درمان سنگ مثانه نیاز به جراحی می باشد. با اینکه احتمال دارد بتوان با مصرف مقادیر زیاد آب این سنگ ها را دفع کرد اما در صورت عدم امکان تخلیه مثانه این روش موثر نخواهد بود.
1- سیستولیتولاپکسی از طریق میزراه
سیستولیتولاپکسی از طریق میزراه رایج ترین فرایند درمان بزرگسالان مبتلا به سنگ مثانه می باشد. در این روش، جراح یک لوله کوچک، غیر منعطف و دارای دوربین را به داخل میزراه و سپس مثانه وارد می کند.
این دوربین جهت کمک به تعیین محل سنگ های مثانه به کار می رود. پزشک با استفاده از یک ابزار خرد کننده، اشعه لیزر یا امواج صوتی سنگ های مثانه را به قطعات کوچک تری تقسیم می کند تا با مصرف آب فراوان از طریق ادرار به بیرون هدایت شوند.
این فرایند درمانی تحت بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام می شود؛ به همین دلیل بیمار در حین آن درد یا ناراحتی احساس نمی کند.
به دلیل اینکه خطر ابتلا به عفونت در حین انجام سیستولیتولاپکسی وجود دارد، پزشک برای پیشگیری مصرف یک دارو های آنتی بیوتیک را نیز تجویز می کند. علاوه بر آن، احتمال اندک آسیب به مثانه نیز وجود دارد.
2- سیستولیتولاپکسی سوپراپوبیک از راه پوست
این روش بیشتر برای درمان سنگ مثانه کودکان و با هدف پیشگیری از آسیب به میزراه انجام می شود. البته، این نوع سیستولیتولاپکسی گاهی اوقات برای بزرگسالان مبتلا به سنگ های بزرگ مثانه نیز به کار می رود.
در این روش به جای وارد کردن یک لوله به میزراه، جراح برشی کوچک بر پوست ناحیه پایینی شکم و یک برش دیگر بر مثانه ایجاد کرده تا سنگ های مثانه را خارج کند. این جراحی توسط یک پزشک جراح عمومی انجام می شود.
3- سیستوستومی باز
سیستوستومی باز اغلب برای برداشت و درمان سنگ مثانه در مردان مبتلا به بزرگی شدید پروستات یا سنگ های بزرگ مثانه استفاده می شود.
این روش نیز همانند روش بالا بوده با این تفاوت که جراح برشی به مراتب بزرگ تر بر روی شکم و مثانه ایجاد می کند. امکان دارد سیستوستومی باز با جراحی های دیگر نیز همراه شود.
از جمله این موارد می توان به جراحی برداشت نسبی یا کامل پروستات و دیورتیکول مثانه اشاره کرد. دیورتیکول مثانه فضای کیسه مانند است که در بافت پوشاننده مثانه به وجود می آید.
معایب سیستوستومی باز شامل درد بیشتر پس از جراحی و مدت بهبودی طولانی تر نسبت به جراحی های دیگر می شوند. با این حال، در صورت بزرگ بودن سنگ مثانه انجام سیستوستومی باز نیاز است. بیمار تا 1 یا 2 روز پس از جراحی باید از کاتتر ادراری استفاده کند.
عوارض جراحی سنگ مثانه چیست؟
رایج ترین عارضه جراحی سنگ مثانه، عفونت مثانه یا میزراه است که با عنوان عفونت مجاری ادرار (UTI) شناخته می شود. از هر 10 نفری که تحت جراحی مثانه قرار می گیرند 1 نفر به عفونت های مجاری ادرار ابتلا می یابد. این عفونت ها با مصرف دارو های آنتی بیوتیک درمان می شوند.
مراقبت های بعد از جراحی
پس از انجام جراحی سیستولیتولاپکسی میزراه یا سوپرا پوبیک پوستی، فرد با هدف بهبودی چند روزی را در بیمارستان بستری می شود. در صورت داشتن سابقه سیستوستومی باز امکان دارد بستری فرد طولانی تر شود.
پس از جراحی از بیمار خواسته می شود تا در یک جلسه ملاقات با پزشک شرکت کند. در این ملاقات پزشک می تواند با استفاده از تصویر برداری اشعه ایکس یا سی تی اسکن وجود تمامی قطعات سنگ های مثانه را بررسی کند.
درمان علت های زمینه ای
پس از برداشته شدن سنگ های مثانه، جهت پیشگیری از بروز سنگ های جدید باید علت زمینه ای این بیماری درمان شود.
1- بزرگی پروستات
بزرگی پروستات را می توان با مصرف دارو ها درمان کرده و از اندازه آن کاست. این کار فشار وارد شده بر مثانه را برداشته و دفع ادرار را آسان تر می کند. در صورت موثر نبودن دارو ها، امکان دارد نیاز به جراحی برداشت نسبی یا کامل پروستات باشد.
2- مثانه نوروژنیک
مثانه نوروژنیک به عدم توانایی کنترل مثانه در اثر آسیب عصبی گفته می شود. ابتلای همزمان به سنگ مثانه و مثانه نوروژنیک می تواند نشانه نیاز به تغییر نحوه تخلیه مثانه باشد. در این شرایط امکان دارد بیمار به موارد زیر نیاز داشته باشد:
1- تلاش بیشتر جهت جایگذاری صحیح کاتتر ادراری
2- تغییر نوع کاتتر مصرفی
3- مصرف دارو برای کمک به کنترل مثانه
3- سیستوسل
برخی افراد مبتلا به سیستوسل می توانند با استفاده از ابزاری به نام رحم بند درمان شوند. سیستوسل یک بیماری است که در آن دیواره مثانه ضعیف شده و بر روی رحم می افتد.
ابزار رحم بند به گونه ای طراحی شده که با اندازه کاملا مناسب در واژن جای گرفته و مثانه را در جای مناسب خود نگه دارد. امکان دارد، موارد شدید تر سیستوسل به جراحی تقویت و حمایت دیواره های مثانه نیاز داشته باشند.
4- دیورتیکول مثانه
دیورتیکول مثانه با جراحی برداشته می شود. دیورتیکول مثانه یک فضای کیسه مانند است که در دیواره مثانه به وجود می آید.
پیشگیری از ابتلا به سنگ مثانه
از آنجایی که سنگ های مثانه توسط طیفی از بیماری ها به وجود می آیند، هیچ راه مشخصی برای پیشگیری از آن ها وجود ندارد. با این حال، در صورت مشاهده هر گونه علائم ادراری غیر طبیعی باید هر چه زود تر به پزشک مراجعه شود.
از جمله این علائم می توان به درد، تغییر رنگ و خون اشاره کرد. نوشیدن مقادیر زیاد آب نیز به از بین رفتن هر گونه سنگ در حال تشکیل کمک می کند.
برخی افراد مبتلا به عفونت های مجاری ادرار احساس می کنند که پس از دفع ادرار مقداری از آن در مثانه باقی مانده است. در این موارد، بهترین کار دفع مجدد ادرار 10 تا 20 ثانیه پس از مرتبه اول می باشد.
این کار دفع دو مرتبه ای نام داشته و می تواند در پیشگیری از تشکیل سنگ های مثانه مفید باشد. برخی تحقیقات بیان دارند که در صورت ابتلا به بزرگی پروستات، نشستن در هنگام دفع ادرار می تواند به تخلیه بهتر مثانه کمک کند.
با انجام این روش می توان روند تشکیل سنگ های مثانه را آهسته کرده یا از آن جلوگیری کرد.
دکتر هوشنگ قوامی متخصص اورولوژی در تهران
مرتضی
سه شنبه ۱۴ اسفند ۳( 5 ماه پیش)
تعداد بازدید: 64
مشاهده پرسش
