علائم بزرگی خوش خیم پروستات و بهترین راه های درمان آن

پروستات با افزایش و بالا رفتن سن بزرگ می‌شود، به طوری که اکثریت مردان 80 ساله دارای علائم ادراری پروستات می‌ شوند و بزرگی خوش خیم پروستات رخ می دهد. بزرگی خوش پروستات سرطانی نیست و قابل درمان می باشد.

معمولاً قبل از 40 سالگی به ندرت مردان مبتلا به علائم پروستات می‌شوند و بعد از 40 سالگی علائم شروع شده و بعداز 50 سالگی علائم شدید می‌شود. در ادامه علائم بزرگی خوش خیم پروستات را بحث خواهیم کرد اما به طور خلاصه این علائم کاهش فشار ادرار، تکرار ادرار، سوزش ادرار، ادرار قطره قطره می‌باشند. پروستات شبیه گردو است و زیر مثانه قرار گرفته و چون در همین قسمت مجرا به مثانه وصل می‌گردد، دور مجرا قرار می‌گیرد و با بزرگ شدن روی مجرا فشار آورده و باعث تنگی مجرا می‌شود و در نتیجه مثانه باری تخلیه ادرار دچار مشکل شده و علائم پروستات ظاهر می‌شود.

علل بزرگی خوش خیم پروستات

به طور قاطع به غیر از افزایش سن، هنوز علت واقعی بزرگی خوش خیم پروستات مشخص نشده است. بسیاری از دانشمندان تصور می‌کنند که هورمون جنسی مردانه که تسترسترون می‌باشد، نقش تأثیرگذاری در بزرگی پروستات بازی می‌کند و عقیده دارند که تستوسترون باید وجود داشته باشد تا بزرگی خوش خیم پروستات به وجود آید، ولی از طرفی الزاماً به طور مستقیم باعث این وضعیت نمی‌باشد. تستوسترون از بیضه ترشح می شود و هورمون جنسی مردانه می‌باشد.

دیده شده بچه‌هایی که فاقد هر دو بیضه بوده‌اند و در نتیجه این هورمون جنسی در آن ها وجود ندارد، در سنین بالا دچار بزرگی خوش خیم پروستات نمی‌شوند. در یک مطالعه انجام شده 26 کودک بدون بیضه که در کاخ بزرگان در چین هستند، مورد معاینه قرار گرفتند 81 درصد پروستات قابل لمس نداشتند. هورمون جنسی دیگری که عقیده دارند در بزرگی پروستات اثر دارد دی هیدرو تسترسترون قوی‌ تر است. قرص فینتراید که بیماران برای کوچک شدن پروستات مصرف می‌کنند، باعث می شود که DHT از بین برود و پروستات کوچک گردد. یکی دیگر از عوامل، هورمون استروژن است که باعث رشد پروستات می‌گردد.

رژیم غذایی ممکن است در بزرگی خوش خیم پروستات نقش داشته باشد ولی مطالعات زیادی برای روشن شدن آن باید انجام شود.

گزارشات چنین نشان می‌دهد که خوردن زیاد پروتئین حیوانی باعث بزرگی پروستات می‌شود. مردان بالای 60 سال در روستاها که کمتر مبتلا به بزرگی پروستات می‌شوند، در مقایسه با شهر نشین‌ها که پروتئین زیاد مصرف می‌کنند، کمتر دچار بزرگی پروستات می‌شوند. بزرگی خوش خیم پروستات با چاقی، فشار خون، چربی به بالای خون و دیابت ممکن است در ارتباط باشد.

خلاصه علل بزرگی پروستات

• وجود هورمون جنسی مردانه یا تستوسترون
• دی هیدرو تستوسترون (DHT) که 10 برابر قوی‌تر از تستوسترون می‌باشد.
• استروژن
• چاقی، فشار خون، دیابت، چربی بالای خون

علائم بزرگی خوش خیم پروستات

بزرگی خوش خیم پروستات شایع‌ ترین علت علائم اداری تحت سیستم دستگاه ادراری در مردان می‌باشد. علائم به دو دسته تقسیم می‌شوند، یکی علائم تحریکی مثانه که شامل سوزش و تکرر ادرار و شب ادراری است و دسته دوم علائم انسدادی که به صورت تأخیر در ادرار کردن، به طوری که بیمار باید مدتی صبر کند تا ادرار خارج شود.

دیگر علائم به شرح زیر است:

• قطع و وصل ادرار
• باریک شدن ادرار
• زور زدن برای تخلیه ادرار
• احساس عدم تخلیه ادرار و ادرار قطره قطره احساس پری مثانه
• درد شکم
• سنگ مثانه
• بند آمدن ادرار
• ادرار عفونی
• عفونت‌های ادراری

به طور خلاصه، تکرار ادرار و سوزش ادرار،‌ سریع به توالت رفتن، کاهش فشار ادرار، قطع و وصل ادرار، تأخیر و صبر کردن برای تخلیه ادرار، احساس عدم کامل تخلیه ادرار، شب ادراری، عفونت ادراری، بند آمدن ادرار، بی اختیاری ادرار، ادرار خونی، زور زدن برای تخلیه ادرار، آسیب کلیه از علائم بزرگی خوش خیم پروستات هستند.

تشخیص بزرگی خوش خیم پروستات

تشخیص بزرگی خوش خیم پروستات بر اساس گرفتن شرح از بیمار، علائم اداری، معاینه پروستات از راه مقعد صورت می گیرد. آزمایش ادرار، برای بررسی وجود خون در ادرار و آزمایشات مربوط به کلیه و انجام آزمایش PSA برای بررسی وجود یا عدم وجود سرطان (اگر چه انجام PSA برای هر بیماری الزامی نمی‌باشد)، سونوگرافی سیتوسپکی باریک شدن فشار ادرار، عدم تخلیه کامل ادرار از مثانه، شب ادراری، به سرعت به توالت رفتن برای تخلیه ادرار از علائم مهم در تشخیص بیماری بزرگی پروستات می‌باشد.

درمان بزرگی خوش خیم پروستات

اصولاً درمان بزرگی خوش خیم پروستات با توجه به شدت علائم اداری، سن و وضعیت قلبی، ریوی بیمار تصمیم‌گیری می‌شود. در تعداد معدودی از بیماران با تغییر در روش زندگی روزانه علائم ادراری آنها کاهش می‌یابد. این عوامل شامل:

• تخلیه ادراری(زودتر تخلیه کردن)
• تخلیه ادرار در حمام، اگر احساس ادرار کردن هم نداشته باشند.
• عدم استفاده از داروهای بدون نسخه پزشک، مثل داروهای ضد حساسیت و ضد اختناق‌ها که باعث می‌شود مثانه نتواند ادرار را تخلیه کند.
• خودداری از خوردن کافئین، الکل، غذاهای قند
• کاهش و کم کردن استرس و اضطراب، چون باعث تکرر ادرار می‌شود.
• ورزش کردن علائم را کاهش می‌دهد.
• نشستن در آب گرم

# بیمارانی که حتماً باید عمل جراحی شوند:

• آسیب کلیه نارسائی کلیه
• سنگ‌های کلیه
• عفونت‌های تکرار شونده
• بی‌اختیاری ادرار
• عدم تخلیه کامل ادرار
• ادرار خونی
• علائم شدید ادراری

متأسفانه بسیاری از مردان مبتلا به علائم ادراری که مدت طولانی از آن می‌گذرد، نسبت به درمان بی‌توجهی و سهل‌ انگاری کرده و دچار آسیب کلیوی شده و ممکن است بعد از عمل بعضی از علائم ادراری بهبود نیابد. بنابراین درمان پروستات در مراحل زودرس و اولیه و مراجعه سریع به پزشک بسیاری از مردان بدون هیچ گونه عارضه بهبود می‌یابند.

درمان دارویی پروستات

در حدود 40 درصد بیماران مبتلا به بزرگی خوش خیم پروستات ممکن است با درمان دارویی خوراکی بهبود یابند. این دسته از افراد معمولاً علائم شدید ادراری ندارند که به درمان دارویی پاسخ می‌دهند. بهترین روش درمانی دارویی که شبی یک عدد و فینستراید روی یک عدد می‌باشد.

عمل جراحی پروستات

عمل جراحی پروستات به طور متداول در دنیا به دو روش بسته و باز صورت می‌گیرد. عمل باز همان طور که از نامش مشخص است بیمار تحت عمل جراحی باز قرار می‌گیرد و لذا زیر ناف شکاف عرضی در حدود 10 سانتی متر داده می‌شود، بعد از باز کردن پوست، عضلات قطع و یا جداسازی می شوند، پس مثانه به طور طولی باید باز گردد و پس از طریق گردن مثانه پروستات با رعایت نکات مهم تکنیکی برای جلوگیری از بی‌ اختیاری ادرار بعد از عمل پروستات خارج می‌گردد، اگر جراح تجربه و مهارت کافی را داشته باشد و بتواند خیلی آرام قسمتی از پروستات را مجرا چسبیده است پروستات آزاد خارج کند هرگز بی‌اختیاری ادرار بعد از عمل به وجود نمی‌آید.

معمولاً از 100 نفر مبتلا به بزرگی پروستات که باید عمل جراحی شوند، فوراً 5 نفر باید به روش باز عمل شوند. بعداز خارج کردن پروستات، گردن،‌ مثانه در ساعت‌های 5، 7، 11 دوخته شود و با گذاشتن یک لوله خارج در اطراف مثانه، عضلات فاسیا و پوست دوخته می‌شود و در حین عمل یک سوند فولی حداقل به مدت یک هفته در مجرا باید گذشته شود.

هر جراحی در عمل بسته مهارت و تجربه کافی را دارد،عمل باز را انجام می‌دهد. در عمل باز پوست، عضلات و مثانه باز می‌شود، در حالی که در عمل بسته چنین اتفاقی نمی‌افتد. در عمل باز حداقل بیمار یک هفته باید در بیمارستان بستری باشد و لذا هزینه بیمار بسیار زیاد خواهد شد. معمولاً باید در طول یک هفته سوند مجرا؛ سوند داخل مثانه و اطراف مثانه خارج گردد. در گذشته عقیده بر این بود که پروستات اگر از 60 گرم بزرگتر باشد،‌ باید به صورت عمل باز پروستات خارج شود، در حالی که افرادی که تجربه کافی در عمل بسته دارند، پروستات‌های بزرگتر از 60 گرم را به راحتی عمل می‌کنند.

عمل جراحی بسته به چند روش در دنیا انجام می‌گیرد:

• رزکسیون پروستان با TUR- P
• لیزر
• با سونوگرافی (HIFU)
• بخار کردن پروستان با گرما (هیپوترمیا)

از عمل‌های بسته فوق روش رزکسیون پروستات که با دستگاهی وارد مجرا و مثانه می‌شود، پروستات به صورت قطعه قطعه خارج می‌شود.

پس از خارج کردن تمام پروستات و کنترل خونریزی و گذاشتن سوند فولی در مجرا دو روز بعد سوند خارج و بیمار مرخص می‌گردد. شرط مهم و اساسی در خصوص این روش جراحی خارج کردن تمام پروستات می‌باشد، چنان چه تمام پروستان خارج نشود، ممکن است علائم بیمار بعد از مدتی عود کند. قابل تذکر است، این روش جراحی بسیار سخت و در دست جراحان ماهر باید صورت بگیرد که تجربه و مهارت آن را داشته باشند.

از سایر روش‌های بسته که در بالا ذکر شد به طور پراکنده انجام می‌گیرد، چون متأسفانه بیمار بعد از مدتی با عود علائم مراجعه می‌کنند و نیاز به عمل جراحی TUR- P می‌گردد. در دنیا بیشتر عمل TUR- P یا رزکسیون پروستات انجام می‌گیرد و از سایر عمل‌های بسته به ندرت انجام می‌شود.

عمل بسته با توجه به طولانی بودن بستری بیمار، هزینه و عوامل هرگز با عمل بسته TUR – P قابل مقایسه نمی‌باشد. 90 تا 95 درصد بیماران مبتلا به بزرگی پروستات در دنیا با این روش مورد عمل جراحی قرار می‌گیرند. کسانی که هم زمان با بزرگی پروستان سنگ بزرگ در مثانه داشته باشند یا سرطان مثانه هم زمان وجود داشته باشد و چنان چه بیمار مبتلا به بزرگی پروستات به علت آرتروز زانوها نتواند روی تخت پاهای خود را خم کند و در نهایت اگر پروستات خیلی بزرگ باشد با این روش نباید عمل جراحی انجام شود.

برای پرسش و پاسخ از دکتر روی لینک پرسش از دکتر کلیک کنید.

دکتر هوشنگ قوامی متخصص اورولوژی در تهران