احتمال بارداری بعد از عمل وازکتومی از نظر موفقیت فرایند و وقوع بارداری بسیار اندک است. در صورتی که وازکتومی کاملا موثر باشد، شروع اثر آن و ایمنی در برابر بارداری مدتی بعد شروع می شود. تا چندین هفته پس از وازکتومی امکان دارد مقداری اسپرم در مایع منی وجود داشته باشد.
وازکتومی چیست؟
فهرست موضوعات
وازکتومی یک فرایند جراحی است که با جلوگیری از ورود اسپرم به مایع منی، از بارداری پیشگیری می کند. این جراحی یک روش دائمی برای پیشگیری از بارداری است. وازکتومی فرایندی بسیار رایج بوده و پزشکان بیش از 500 هزار بار در سال آن را برای مردان متقاضی در ایالات متحده آمریکا انجام می دهند.
این فرایند شامل بریدن و بستن مجاری وازو دفران یا وابران است. مجرا های یاد شده وظیفه انتقال اسپرم از بیضه ها به میزراه را بر عهده دارند. هنگامی که این مجرا ها بسته شوند، اسپرم نمی تواند به مایع منی برسد. در نتیجه این وضعیت، اسپرم ها تولید شده اما دوباره توسط بدن جذب می شوند. افراد قرار گرفته تحت این جراحی انزال را تجربه کرده اما مایع منی فاقد هر گونه اسپرم است. وازکتومی یکی از موثر ترین روش های موجود برای جلوگیری از بارداری است.
احتمال وقوع حاملگی پس از وازکتومی
هیچ گونه آمار استانداردی از احتمال بارداری بعد از عمل وازکتومی وجود ندارد، اما یک مطالعه در سال 2004 بیان داشت که پس از هر 1000 وازکتومی یک مورد بارداری رخ می دهد. این آمار میزان اثر بخشی وازکتومی در برابر بارداری را 99.9 درصد بیان می کند.
باید در ذهن داشت که فرایند های وازکتومی بلافاصله پس از انجام در برابر بارداری مصونیت ایجاد نمی کنند. اسپرم ها در مجرای وابران ذخیره شده و تا چند هفته یا چند ماه پس از فرایند در آن جا باقی می مانند. به همین دلیل، پزشکان توصیه می کنند که افراد به مدت حداقل 3 ماه پس از فرایند از دیگر روش های ضد بارداری نیز استفاده کنند. تخمین زده می شود که برای تخلیه کامل اسپرم ها به 20 مرتبه انزال نیاز است.
همچنین، پزشکان از افراد تقاضا می کنند که 3 ماه پس از انجام فرایند جهت انجام آزمایش اسپرم به آن ها مراجعه کنند. در این ملاقات، یک نمونه مایع منی گرفته شده و از نظر وجود هر گونه اسپرم زنده بررسی می شود. تا فرا رسیدن این جلسه، باید از دیگر روش های پیشگیری از بارداری همچون کاندوم یا قرص های هورمونی استفاده کرد.
بارداری بعد از عمل وازکتومی چگونه اتفاق می افتد؟
در درصد اندکی از موارد، احتمال بارداری بعد از عمل وازکتومی وجود دارد که این رویداد اغلب به دلیل عدم اجتناب از رابطه محافظت نشده به مدت کافی است. از دیگر عوامل رایج می توان به عدم مراجعه جهت انجام آزمایش مایع منی اشاره کرد. علاوه بر این موارد، ممکن است وازکتومی چند ماه یا چند سال بعد، حتی پس از داشتن یک یا دو نمونه منی فاقد اسپرم با شکست مواجه شود. این شکست می تواند به دلایل زیر بروز دهد:
- پزشک ساختاری اشتباه را برش داده است.
- پزشک یک مجرای وابران را دو بار برش داده و دیگری را سالم نگه می دارد.
- در برخی موارد نادر، فرد یک مجرای وابران بیشتر دارد که پزشک آن را نمی بیند.
اغلب اوقات، شکست جراحی به دلیل رشد و ترمیم مجدد مجرای وابران است که به نام مجرا سازی دوباره نیز شناخته می شود. سلول های لوله ای شکل در انتهای مجرای وابران شروع به رشد کرده تا یک اتصال جدید برقرار شود.
آیا وازکتومی قابل بازگشت است؟
در سال 2008 یک مقاله دریافت که تنها 7 درصد افرادی که وازکتومی انجام داده اند در نهایت، از این کار پشیمان شده اند. خوشبختانه، فرایند های وازکتومی قابل برگشت هستند. فرایند برگشت وازکتومی شامل وصل کردن دو بخش مجاری وابران و فراهم کردن امکان ورود اسپرم به مایع منی می شود. از آنجایی که این فرایند در مقایسه با وازکتومی پیچیده تر و دشوار است باید توسط یک جراح ماهر انجام شود. فرایند هایی وجود دارند که می توانند نتایج وازکتومی را بازگردانند.
از جمله این موارد می توان به نمونه های زیر اشاره کرد:
وازووازوستومی
جراح با استفاده از یک میکروسکوپ قوی دو انتهای مجاری بریده شده را به یکدیگر متصل می کند.
وازواپیدیدیموستومی
جراح انتهای فوقانی مجرای وابران را به صورت مستقیم به اپی دیدیم متصل می کند. اپی دیدیم مجرایی است که به پشت بیضه ها متصل می شود. جراحان معمولا در هنگام انجام فرایند بهترین روش را برای بیمار انتخاب کرده و یا ترکیبی از این دو را به کار می برند. میزان موفقیت جراحی های وازکتومی بازگشتی بسته به طیفی از عوامل مختلف بین 40 تا 90 درصد تخمین زده می شود. از جمله این عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مدت زمان سپری شده از وازکتومی
- سن
- سن شریک جنسی
- تجربه جراح
علت انتخاب جراحی وازکتومی
در موارد زیر، انتخاب وازکتومی به عنوان یک روش جلوگیری از بارداری می تواند گزینه مناسبی باشد:
- فرد مردی بالغ است.
- فرد در یک رابطه عاطفی پایدار است که هر دو شریک بر جلوگیری دائمی از باردار شدن توافق دارند.
- بارداری خطری برای شریک مرد به شمار می آید.
- فرد یا شریک او به اختلال ژنتیکی دچار هستند که نمی خواهند فرزندشان نیز به آن دچار شود.
- در صورت وجود موارد زیر، امکان دارد وازکتومی گزینه مناسبی برای فرد نباشد:
- عدم اطمینان از تمایل بر نداشتن فرزندان بیشتر در آینده
- امکان داشتن یک شریک جنسی دیگر در آینده
- قصد انجام جراحی برگشت وازکتومی با هدف بچه دار شدن در آینده
خطرات عمل وازکتومی
با اینکه وازکتومی یک جراحی بسیار ایمن است اما تمامی فرایند های جراحی با مقداری خطرات همراه هستند. برخی از این خطرات احتمالی موارد زیر را در بر می گیرند:
- بروز واکنش التهابی به اسپرم هایی که در حین جراحی به درون کیسه بیضه ریخته می شوند. این پدیده گرانولوم اسپرمی نامیده شده و می تواند سبب بروز یک برآمدگی در زیر پوست شود.
- التهاب، تورم، حساسیت به لمس و درد در اپی دیدیم یا بیضه پس از وازکتومی: این موارد اغلب در سال اول پس از جراحی بروز می دهند.
- عفونت
- در موارد نادر، مجرای وابران دوباره رشد کرده و ترمیم می شود که می تواند سبب بروز بارداری های ناخواسته شود.
- درد های طولانی مدت پس از جراحی
- کبدی، تورم و خونریزی کوتاه مدت
دیگر روش های کنترل بارداری باید تا زمانی انجام شوند که جراح از فقدان اسپرم ها در مایع منی اطمینان یابد. این وضعیت معمولا 3 ماه پس از جراحی بدست می آید. علاوه بر موارد فوق، بسته به بیماری های خاص فرد امکان وجود خطرات دیگر نیز وجود دارد. در صورت داشتن هر گونه نگرانی باید با پزشک خود مشورت کرد.
چرا برخی مردان نابارور هستند؟
چگونه باید برای وازکتومی آماده شد؟
پزشک نحوه انجام فرایند را توضیح داده و بیمار می تواند سوالات خود را از او بپرسد. قبل از فرایند از بیمار خواسته می شود تا یک رضایت نامه را امضا کند. این رضایت نامه باید به دقت خوانده شده و در صورت وجود هر گونه نکته مبهم سوال شود. در صورت حساسیت یا واکنش به هر گونه دارو، لاتکس، چسب یا ماده بی حسی (یا بیهوشی) باید به پزشک خود اطلاع داد. همچنین، تمامی دارو های تجویزی، بدون نسخه، گیاهان دارویی، ویتامین ها و مکمل های مصرفی خود باید به اطلاع پزشک برسند.
مصرف سیگار را باید در سریع ترین زمان ممکن متوقف کرد. این کار به بهبودی پس از جراحی و وضعیت کلی سلامت فرد کمک می کند. پزشک درباره تمامی موارد مورد نیاز دیگر برای کسب آمادگی پیش از جراحی به فرد آموزش می دهد. افراد باید از تمامی دستور العمل های مبنی بر اجتناب از خوردن و نوشیدن پیش از جراحی پیروی کنند. همچنین، آموزش هایی در زمینه تمیز کردن ناحیه کیسه بیضه قبل از جراحی به فرد داده می شود. به مردان توصیه می شود که یک بیضه بند با خود به همراه آورند تا پس از جراحی از آن استفاده کنند.
گاهی اوقات بیمار باید برای رفتن به خانه با فردی دیگر هماهنگی انجام دهد. به همین دلیل، امکان رانندگی پس از جراحی باید از پزشک پرسیده شود. بسته به شرایط جسمانی فرد، امکان دارد پزشک آمادگی های دیگری را برای فرد در نظر گیرد.
عمل وازکتومی چگونه انجام می شود؟
وازکتومی اغلب همواره تحت بی حسی موضعی انجام می شود و فرد در حین فرایند بیدار و هوشیار است. این فرایند نزدیک به 30 دقیقه طول کشیده و به صورت سرپایی انجام می شود. افراد در همان روز وازکتومی به خانه مرخص می شوند. به طور کلی، مراحل فرایند وازکتومی به ترتیب زیر هستند:
- از بیمار خواسته می شود تا هر گونه جواهر و اجسام دیگری را که ممکن است در راه فرایند باشند از بدن خود خارج کند.
- بیمار لباس های خود را خارج کرده و گان بیمارستان را بر تن می کند.
- از بیمار خواسته می شود تا مثانه خود را تخلیه کرده و سپس بر روی تخت معاینه بر روی کمر دراز بکشد.
- مو های کیسه بیضه تراشیده شده و این ناحیه با یک محلول ضد عفونی پاکسازی می شود.
- جراح یک داروی بی حس کننده به کیسه بیضه تزریق می کند. فرد در طول فرایند هوشیار خواهد بود.
- سپس، جراح جهت یافتن مجاری وابران برش کوچکی در ناحیه بالایی کیسه بیضه ایجاد می کند.
- امکان دارد، در هنگام کشیده شدن مجرای وابران بیمار این کشش را احساس کند.
- این مجرا بریده شده و بست های کوچکی در دو انتهای آن قرار می گیرند.
جراح این فرایند را بر سمت دیگر کیسه بیضه نیز انجام خواهد داد. در برخی موارد، می توان از طریق یک سوراخ به هر دو مجرا دسترسی یافت.
در بسیاری از موارد، برش ها به قدری کوچک هستند که نیازی به بخیه زدن نیست. در برخی موارد، برای بستن برش ها از چسب پوستی یا بخیه استفاده می شود.
مراقبت های بعد از عمل وازکتومی
اغلب اوقات، فرد پس از فرایند می تواند به خانه مرخص شود. می توان از پزشک خود نوع داروی مصرفی برای تسکین درد را سوال کرد. برای کاهش درد و تورم در روز اول می توان از بسته های سرد استفاده کرد. در پایین موارد قابل انتظار در دوره بهبودی بیان شده اند:
- روز پس از جراحی را در خانه استراحت و از انجام فعالیت های شدید اجتناب کنید.
- بسته به نوع کار، افراد می توانند پس از گذشت 1 تا 3 روز بر سر شغل خود باز گردند.
- اغلب پس از گذشت یک هفته اکثر فعالیت ها را می توان از سر گرفت.
پوشیدن یک بیضه بند به مدت چندین روز نیاز است. با سپری شدن یک هفته از جراحی می توان به فعالیت های جنسی خود بازگشت. با این حال، باز هم باید از روش های پیشگیری از بارداری استفاده کرد. وازکتومی یک روش ضد بارداری است که امروزه به طور گسترده استفاده می شود.
نحوه بارداری پس از وازکتومی
جهت بچه دار شدن پس از وازکتومی می توان روش های برگشت وازکتومی، لقاح خارج رحمی (IVF) و تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) را با استفاده از آسپیراسیون اسپرم انجام داد.
برگشت وازکتومی
در روش سنتی، یک فرایند جراحی مجدد انجام شده که در آن دو انتهای مجرای وابران به یکدیگر وصل می شوند.
مجرای وابران لوله ای در درون کیسه بیضه است که اسپرم را از بیضه ها به بیرون از بدن هدایت می کند. این مورد یک فرایند جراحی بسیار پیچیده تر از وازکتومی است. این فرایند چندین ساعت به طول انجامیده و توسط متخصصان اورولوژیستی انجام می شود که در جراحی های میکروسکوپی مهارت دارند.
در صورتی که مجرای وابران در فرایند وازکتومی به صورت گسترده آسیب ندیده باشد، این فرایند می تواند در 60 تا 70 موارد موفق عمل کند. متاسفانه، این نتایج همواره مد نظر نبوده و آمار های دیگری همچون وجود اسپرم در مایع منی پس از فرایند کمتر است.
شیوع پادتن های ضد اسپرم در بدن از جمله عوامل دیگری است که جراحی ترمیمی را پیچیده می کند. این پادتن ها در صورت حضور، از عملکرد مناسب اسپرم ها جلوگیری می کنند. هر چه مدت بیشتری از فرایند وازکتومی بگذرد، تعداد این پادتن ها در بدن بیشتر می شود.
اغلب محققان بر این نظرند که تقریبا در 5 سال اول پس از وازکتومی این پادتن ها به ندرت یافت شده و در زمان های بیش از 10 سال تقریبا همواره حضور دارند.
در این موارد حتی در صورتی که وازکتومی برگشتی با موفقیت انجام شود، اسپرم ها عملکرد طبیعی نداشته و فرایند بدون نتیجه خواهد بود. پدیدار شدن مجدد اسپرم ها پس از فرایند برگشت وازکتومی می تواند چندین ماه به طول انجامد. متاسفانه، در برخی موارد صرف نظر از پدیدار شدن اسپرم ها در مدت اولیه پس از فرایند، بافت جای زخم در این مجرا ها پیش روی کرده و سبب انسداد مجدد آن ها می شود.
لقاح خارج رحمی (IVF) و تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم (ICIS)
دیگر روش های موجود انجام لقاح خارج رحمی و تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم با استفاده از آسپیراسیون اسپرم است. در این روش یک سوزن به طور مستقیم و از طریق کیسه بیضه به بیضه یا اپی دیدم وارد شده و اسپرم خارج می کند. اپی دیدیم شبکه ای از توبول های مجاور بیضه است که اسپرم ها فرایند بلوغ خود را در آن گذرانده و برای انزال ذخیره می شوند.
تنها عامل محدود کننده این است که در این روش تنها می توان چندین هزار اسپرم استخراج کرد در حالی که برای باردار شدن در یک رابطه جنسی یا لقاح به چند ده میلیون اسپرم نیاز است. با این حال، در روش های لقاح خارج رحمی و تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم تنها به یک اسپرم برای بارور کردن تخمک نیاز است. از آن جایی که در هر چرخه لقاح خارج رحمی 10 تا 15 تخمک گرفته می شوند تنها به 10 تا 15 اسپرم نیاز خواهد بود. به همین دلیل، اسپرم های خارج شده با این روش برای چندین بار لقاح خارج رحمی کافی هستند. مزیت های روش های لقاح خارج رحمی و تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم نسبت به برگشت وازکتومی متعدد هستند.
در این دو روش، میزان موفقیت به وسعت آسیب در فرایند وازکتومی بستگی ندارد. حضور یا نبود پادتن های ضد اسپرم با این روش ها بی ارتباط است زیرا در این دو روش اسپرم ها نیازی به شنا کردن ندارند. همچنین، از آن جایی که لقاح خارج رحمی انجام می شود، مشکلات زنانه ای همچون بیماری های لوله فالوپ، آندومتریوز، مشکلات تخمک گذاری و غیره به صورت خود به خود از میان برداشته می شوند.
میزان موفقیت در لقاح خارج رحمی و تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم پس از وازکتومی بسیار بالا بوده و زایمان های با نوزاد زنده در این روش ها اگر بهتر از وازکتومی برگشتی نباشد کمتر نیست. در نهایت، این رویکرد بسیار کاربردی تر و موثر تر از آن است که مرد فرایند برگشت وازکتومی انجام داده و زن به مدت چندین ماه تحت نظر پزشک زنان قرار گیرد.
همچنین، مشاهده مجدد اسپرم در مایع منی پس از انجام فرایند برگشت وازکتومی نیازمند چندین ماه زمان است.
برای پرسش و پاسخ از دکتر روی لینک پرسش از دکتر کلیک کنید.
دکتر هوشنگ قوامی جراح کلیه و مجاری ادراری و ناباروری و ناتوانی جنسی مردان در تهران
هادی شنبه ۱۹ خرداد ۳( 5 ماه پیش) تعداد بازدید: 75 مشاهده پرسش 