واریکوسل درجه ۱ (Grade 1 Varicocele) خفیف‌ترین نوع بالینی واریکوسل است. ویژگی اصلی آن این است که در حالت عادی نه با چشم دیده می‌شود و نه با لمس قابل تشخیص است. تنها راه تشخیص آن در معاینه فیزیکی، استفاده از مانور والسالوا است. در این مانور، از فرد خواسته می‌شود تا نفس خود را حبس کرده و مانند حالت زور زدن، فشار داخل شکم خود را افزایش دهد. این افزایش فشار باعث بازگشت موقت خون به وریدهای بیضه شده و به پزشک اجازه می‌دهد تا اتساع خفیف وریدها را برای لحظاتی لمس کند. به همین دلیل، به آن واریکوسل “قابل لمس فقط با والسالوا” نیز گفته می‌شود.
این نوع واریکوسل بسیار شایع است و بسیاری از مردان ممکن است بدون آنکه اطلاعی داشته باشند، به آن مبتلا باشند.
عکس واریکوسل درجه 1
علائم واریکوسل خفیف
اکثر موارد واریکوسل درجه ۱ کاملاً بدون علامت هستند. برخلاف گریدهای بالاتر که ممکن است باعث درد، احساس سنگینی یا کوچک شدن بیضه شوند، گرید ۱ به ندرت چنین علائمی ایجاد می‌کند. با این حال، در موارد نادر، برخی افراد ممکن است تجربیات زیر را داشته باشند:
-ناراحتی خفیف: گاهی اوقات ممکن است پس از فعالیت بدنی شدید، ورزش یا ایستادن‌های طولانی مدت، یک درد مبهم یا احساس ناراحتی جزئی در کیسه بیضه احساس شود.
-بدون علائم ظاهری: کیسه بیضه در این گرید ظاهر کاملاً طبیعی دارد و هیچ‌گونه تورم یا برآمدگی قابل مشاهده‌ای که در گریدهای ۲ و ۳ دیده می‌شود، وجود ندارد.
از آنجا که این نوع واریکوسل معمولاً علامتی ندارد، اغلب به صورت اتفاقی طی معاینات پزشکی برای مقاصد دیگر، مانند بررسی‌های ناباروری یا معاینات روتین، کشف می‌شود.
فرق واریکوسل درجه ۱ با گرید ۲ و ۳
بله حتما. در جدول زیر علائم واریکوسل در گریدهای مختلف به صورت مقایسه‌ای آورده شده است.
جدول مقایسه علائم بالینی واریکوسل
| گرید (درجه) | مشخصات ظاهری و لمسی | علائم و نشانه‌ها (در صورت وجود) |
| گرید ۱ (خفیف) | 🔬 غیرقابل مشاهده و غیرقابل لمس در حالت عادی. فقط با افزایش فشار شکم (مانور والسالوا) توسط پزشک لمس می‌شود. | ● عمدتاً بدون علامت ● در موارد نادر، درد یا ناراحتی بسیار خفیف پس از فعالیت شدید. |
| گرید ۲ (متوسط) | 👁️🗨️ غیرقابل مشاهده با چشم. اما در حالت ایستاده و بدون نیاز به مانور والسالوا به راحتی توسط پزشک قابل لمس است. | ● احتمال احساس سنگینی یا کشیدگی در کیسه بیضه ● ممکن است درد مبهمی وجود داشته باشد که با ایستادن طولانی بدتر می‌شود. |
| گرید ۳ (شدید) | 👀 کاملاً قابل مشاهده با چشم. وریدهای متسع شده ظاهری شبیه به “کیسه‌ای پر از کرم” در زیر پوست کیسه بیضه ایجاد می‌کنند و به راحتی قابل لمس هستند. | ● احتمال درد و احساس سنگینی بیشتر است. ● ممکن است باعث کوچک شدن (آتروفی) بیضه در سمت درگیر شود. ● به وضوح بر پارامترهای اسپرم و باروری تأثیر منفی می‌گذارد. |
تشخیص واریکوسل درجه ۱
تشخیص دقیق واریکوسل درجه ۱ ترکیبی از معاینه فیزیکی و ابزارهای تصویربرداری است.
-معاینه فیزیکی: این اولین و مهم‌ترین قدم است. پزشک متخصص اورولوژی از بیمار می‌خواهد در حالت ایستاده قرار گیرد و سپس کیسه بیضه را به دقت لمس می‌کند. همان‌طور که ذکر شد، تشخیص قطعی در این مرحله با انجام مانور والسالوا صورت می‌گیرد.
-سونوگرافی داپلر رنگی: این روش به عنوان استاندارد طلایی برای تأیید تشخیص و ارزیابی دقیق‌تر واریکوسل شناخته می‌شود. سونوگرافی داپلر می‌تواند جریان خون در وریدها را به صورت تصویری نشان دهد. در این روش، قطر وریدهای شبکه پمپینی‌فرم اندازه‌گیری می‌شود. وجود وریدهایی با قطر بیشتر از ۲.۵ تا ۳ میلی‌متر و مشاهده بازگشت جریان خون (رفلاکس) به سمت بیضه‌ها در حین مانور والسالوا، تشخیص واریکوسل درجه ۱ را تأیید می‌کند. این روش همچنین به رد سایر علل احتمالی درد یا تورم بیضه کمک می‌کند.
تأثیر واریکوسل درجه ۱ بر باروری و تستوسترون
ارتباط بین واریکوسل و مشکلات باروری به خوبی ثابت شده است. واریکوسل با افزایش دمای بیضه‌ها، افزایش استرس اکسیداتیو و کاهش سطح اکسیژن، می‌تواند به فرآیند تولید اسپرم (اسپرماتوژنز) آسیب برساند و منجر به کاهش تعداد، تحرک و کیفیت اسپرم شود.
اما سؤال اصلی این است که آیا واریکوسل درجه ۱ نیز چنین تأثیری دارد؟ پاسخ به این سؤال پیچیده است:
-در بسیاری از مردان، بی‌تأثیر است: اکثر مردان مبتلا به واریکوسل درجه ۱ دارای پارامترهای اسپرم کاملاً طبیعی هستند و هیچ مشکلی در باروری ندارند.
-در برخی موارد، می‌تواند تأثیرگذار باشد: در درصدی از مردان، حتی این گرید خفیف نیز می‌تواند منجر به اختلال در آنالیز اسپرم (آزمایش اسپرموگرام) و ناباروری شود. این موضوع به ویژه زمانی اهمیت پیدا می‌کند که یک زوج با مشکل ناباروری مواجه هستند و پس از بررسی‌های کامل، هیچ علت دیگری جز واریکوسل درجه ۱ در مرد یافت نمی‌شود.
در مورد سطح تستوسترون، واریکوسل‌های شدیدتر (گرید ۲ و ۳) می‌توانند عملکرد سلول‌های لیدیگ (مسئول تولید تستوسترون) را مختل کرده و سطح این هورمون را کاهش دهند. با این حال، تأثیر واریکوسل درجه ۱ بر سطح تستوسترون معمولاً ناچیز یا صفر است و به ندرت باعث مشکلات هورمونی می‌شود.
چه زمانی واریکوسل درجه ۱ به درمان نیاز دارد؟
از آنجا که واریکوسل درجه ۱ اغلب بدون علامت و بی‌خطر است، در بیشتر موارد نیازی به درمان ندارد. رویکرد استاندارد برای این بیماران، “نظارت فعال” است. با این حال، در شرایط خاصی، درمان توصیه می‌شود:
-ناباروری مردانه: اگر یک زوج به دلیل ناباروری تحت بررسی هستند، مرد دارای نتایج غیرطبیعی در آزمایش اسپرموگرام است (مانند تعداد یا تحرک پایین اسپرم) و هیچ علت دیگری برای ناباروری یافت نمی‌شود، درمان واریکوسل درجه ۱ می‌تواند یک گزینه منطقی باشد.
-درد قابل توجه: اگرچه نادر است، اما اگر واریکوسل باعث درد یا ناراحتی مزمنی شود که به زندگی روزمره فرد آسیب می‌زند و به درمان‌های دارویی پاسخ نمی‌دهد، جراحی یا سایر روش‌های درمانی توصیه می‌شود.
-تأثیر بر رشد بیضه در نوجوانان: اگر واریکوسل درجه ۱ در دوران بلوغ تشخیص داده شود و باعث توقف رشد یا کوچک شدن بیضه آسیب‌دیده نسبت به بیضه سالم شود (اختلاف حجم بیش از ۲۰%)، درمان برای جلوگیری از آسیب‌های آینده ضروری است.
درمان واریکوسل درجه ۱
در صورتی که تصمیم به درمان گرفته شود، هدف اصلی مسدود کردن وریدهای گشاد شده و هدایت جریان خون به سمت وریدهای سالم است. دو روش اصلی برای این کار وجود دارد:
۱- جراحی (واریکوسلکتومی):
این روش که به عنوان استاندارد طلایی شناخته می‌شود، شامل بستن یا قطع کردن وریدهای واریسی است. بهترین و مدرن‌ترین روش جراحی، واریکوسلکتومی میکروسکوپیک ساب‌اینگوینال است. در این تکنیک، جراح با استفاده از میکروسکوپ، برش کوچکی در ناحیه کشاله ران ایجاد کرده و با دقت بسیار بالا وریدهای آسیب‌دیده را شناسایی و مسدود می‌کند. این روش به دلیل حفظ شریان‌ها و عروق لنفاوی، کمترین میزان عوارض (مانند هیدروسل یا بازگشت واریکوسل) و بالاترین میزان موفقیت را دارد.
۲- آمبولیزاسیون جلدی (Percutaneous Embolization):
این یک روش کم‌تهاجمی است که توسط رادیولوژیست مداخله‌ای انجام می‌شود. در این روش، یک لوله نازک از طریق وریدی در کشاله ران یا گردن وارد بدن شده و به سمت وریدهای بیضه هدایت می‌شود. سپس با تزریق مواد خاص یا قرار دادن کلاف‌های فلزی کوچک، وریدهای واریسی مسدود می‌شوند. این روش معمولاً برای مواردی که جراحی ناموفق بوده یا بیمار شرایط جراحی را ندارد، استفاده می‌شود.
نتیجه‌گیری
واریکوسل درجه ۱ خفیف‌ترین شکل واریس بیضه است که اغلب بدون علامت بوده و به صورت اتفاقی کشف می‌شود. در اکثر مردان، این وضعیت بی‌خطر است و تأثیری بر باروری یا سلامت عمومی ندارد و صرفاً تحت نظر گرفته می‌شود. با این حال، در صورت همراهی با ناباروری، درد مزمن یا تأثیر بر رشد بیضه در نوجوانان، گزینه‌های درمانی مؤثر و ایمنی مانند جراحی میکروسکوپیک برای رفع مشکل و بهبود کیفیت زندگی و باروری وجود دارد. مشاوره با یک پزشک متخصص اورولوژی برای ارزیابی دقیق و تصمیم‌گیری در مورد بهترین رویکرد درمانی ضروری است.
