انواع سنگ کلیه و تشخیص آن

سنگ های سیستم دستگاه ادراری یا همان سنگ کلیه زمانی تشکیل می شوند که حجم ادرار کم شود و مواد تشکیل دهنده سنگ در ادرار افزایش یابد. خوردن مایعات کم و در نتیجه کاهش مایعات بدن شانس ابتلا به سنگ ها را افزایش می دهد.

1 نفر از 20 نفر در طول زندگی خود مبتلا به سنگ کلیه و یا سنگ های سیستم ادراری می شود. در بعضی شرایط پزشکی نظیر نقرس در فرد و بعضی داروها، شانس بیمار برای ابتلا به سنگ کلیه بالا می برد. سنگ کلیه اگر زود درمان شود، ضایعه ای به کلیه نمی رساند.

خوردن غذای کم نمک،پروتئین های حیوانی، کلسیم و اگزالات مانع از تشکیل سنگ کلیه می شود.

انواع سنگ کلیه

1. سنگهای اسیداوریکی : با کم خوردن پروتئین های حیوانی شانس ابتلا به سنگ اسید اوریکی کاهش می یابد.
2. سنگ های فسفات کلسیم : کم خوردن نمک ، پروتئین، کلسیم باعث کاهش شانس سنگ سازی می شود.
3. سنگ های اگزالات کلسیم : خوردن کمتر نمک، پروتئین؛ اگزالات باعث کاهش سنگ فوق می شود.

عکس کلیه 

سدیم در نمک و فلفل وجود دارد. نمک در سوپ، کنسرو، غذاهای بسته بندی شده و  FAST FOOD سبزیجات و گوشت وجود دارد.

شیوع و شانس سنگ کلیه در دنیا رو به افزایش است. تغییر در رژیم غذایی ممکن است، کلید اصلی در جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه باشد. شیوع و شانس این سنگ ها از سال 1964 تا 1972 دو برابر شده است. با سن، نژاد شیوع و شانس ابتلا به سنگ کلیه تفاوت می کند. سن شیوع سنگ های کلیه 30-50 سالگی می باشد. تشکیل سنگ به فاکتورهای محیطی و ژنتیکی ارتباط دارد.

فاکتورهای محیطی شامل رژیم غذایی، آب و هوا هستند. غذاهای ذرت دار شانس ابتلا به سنگ کلیه  را بالا می برد. افزایش درجه حرارت محیط باعث تشکیل سنگ کلیه می شود. شیوع سنگ کلیه را در سربازان آمریکایی که به هنگام جنگ کویت اعزام شده بودند گزارش کرده اند.

افزایش سنگ در سنین بالا کاهش می یابد. دیابت، چاقی، فشار خون، نارسایی مزمن کلیه و بیماری های قلبی عوامل مساعد کننده هستند. سنگ کلیه بر حسب اندازه، محل، مشخصات رادیولوژیکی، علت و اتیولوژی، ترکیب سنگ و شانس عود و برگشت سنگ تقسیم بندی می شوند.

اندازه سنگ ها به ترتیب 5 میلی متر، 5 تا 10 میلی متر، 10 تا 20 میلی متر و بیشتر از 20 میلی متر طبقه بندی می شوند. طول میزراه (حالب) بر حسب قد افراد تفاوت دارد، ولی در مورد 25 سانتی متر اتفاق نظر وجود دارد.

 وقتی سنگ در کلیه تشکیل شد، 90 درصد امکان دفع آن  از میزراه(حالب) وجود دارد. در هنگام دفع سنگ از حالب، درد شدید پهلو (کولیک کلیوی) ایجاد می شود، که تنها راه تسکین درد تزریق مورفین می باشد.

مشخصات سنگ کلیه با عکس رادیوگرافی

با گرفتن عکس ساده شکم، سنگ یا درد کلیه، میزراه، مثانه و گاهی در مجرای ادرار دیده می شود. بر حسب مواد تشکیل دهنده سنگ، ممکن است سنگ در عکس به خوبی یا اصلا دیده نشود.

سنگ هایی که در عکس ها دیده می شوند

• سنگ های اوگزالات کلسیم دهیدرات
• کلسیم فسفات
• کلسیم اوگزالات منو هیدرات

سنگ هایی که بطور ضعیف در عکس دیده می شوند

• مگنزیم- آمونیوم- فسفات
• آپتات
• سیستین

سنگ هایی که در عکس دیده نمی شوند

• سنگ های اسید اوریک
• اورات آمونیوم
• گزانتین
• سنگ های ایجاد شده بعلت بعضی داروها

عکس سنگ کلیه

علت و عوامل ایجادکننده سنگ کلیه

• عفونت
• عوامل غیرعفونی
• اختلالات ژنتیک
• بعضی داروها
• بیماری های هیپرپاراتیروئیدیسم، نفروکلسیوز، بیماریهای گوارشی(کرون،سوء تغذیه،برداشتن قسمتی از روده و هیپراوگزالوریا
• تنگی محل اتصال حالب به لگنچه (حفره ای در کلیه که ادرار در آن جمع می شود)
• تنگی حالب
• برگشت ادرار به کلیه ها
• کلیه های نعل اسبی
• اسیدوز کلیوی

سنگ هایی که در زمینه اختلال ژنتیک بوجود می آیند، سیستین و گزانتین می باشند. سنگ های عفونی مثل سنگ آمونیوم اورات و غیرعفونی مثل اوگزالات کلسیم هستند. جنبه های متابولیک در تشکیل سنگ های سیستم دستگاه ادراری (سنگ کلیه) بسیار با اهمیت می باشد.

چه کسانی در معرض و شانس ابتلا به سنگ کلیه هستند؟

وضعیت شانس و ریسک تشکیل سنگ کلیه موضوع مهمی است، چون احتمال عود و رشد سنگ وجود دارد و درمان داروئی لازم الاجرا می باشد. 50 درصد افراد مستعد سنگ سازی یک بار در طول عمر خود مبتلا به عود سنگ می شوند. بیماری عود سنگسیستم ادراری(سنگ کلیه)در بیش از 10 درصد بیماران مشاهده می شود. بچه ها و افراد جوانی که دچار سنگ سیستم ادراری می شوند، درمعرض شانس ابتلا به عود سنگ می باشند. سنگ هایی که در زمینه عفونت مثل سنگ های اسید اوریکی و سنگ های ارثی بوجود می آیند؛ شانس عود درآنها بالا می باشد.

تشخیص سنگ کلیه

بیمارانی که مبتلا به سنگ های ادراری هستند، ممکن است به علت درد پهلو (کولیک کلیوی)، تهوع، استفراع و گاهی اوقات تب مراجعه کنند و ممکن است بدون هیچگونه علامتی باشند. برای تشخیص بیماری، بررسی استاندارد و قابل قبول، گرفتن شرح حال و امتحان بالینی بیمار الزامی باشد. تشخیص کلینیکی به گرفتن عکس امکان پذیر می باشد. چنانچه سونوگرافی در دسترس باشد، باید به عنوان اولین قدم تشخیصی مورد استفاده قرار گیرد. اگر درد تسکین یابد، ارزیابی های تصویری نباید به تاخیر افتد.

سونوگرافی در حدود 85 تا 100 درصد دقیق می باشد. عکس ساده 70 تا80 درصد اختصاصی می باشد. سی تی اسکن بدون تزریق برای تشخیص وجود سنگ استاندارد بوده و جایگزین عکس رنگی تزریقی شده. اگر سی تی اسکن بدون تزریق ، سنگ نشان نداد، باید به فکر علت دیگری برای درد بیمار شد و علت آن بررسی شود. سی تی اسکن در مقایسه با عکس رنگی 100 درصد دقیق تر می باشد.

سی تی اسکن با ماده حاجب سنگ های بزرگتر از 3 میلی لیتر را 100 درصد تشخیص می دهد.

تجزیه و آنالیز سنگ در تمام بیماران باید انجام شود.

تجزیه سنگ برای بار دوم در موارد ذیل انجام می شود

• عود سنگ در حالیکه بیمار تحت درمان برای پیشگیری می باشد
• عود سریع و زودرس بعد از درمان و از بین بردن سنگ سیستم دستگاه ادراری
• عود سنگ سیستم ادراری بعد از یک مدت طولانی

درمان درد پهلو در بیماران مبتلا به سنگ ادراری

تسکین درد، اولین قدم درمانی در بیماران مبتلا به درد پهلو می باشد. داروهای ضد درد و التهاب(NSAIDS) در بیماران با درد پهلو موثر می باشد. این دسته داروها دارای اثر ضد درد بهتری نسبت به مواد مخدر می باشند، در کوتاه مدت بیماری که این داروها را استفاده می کند، نیازی به استفاده از داروی دیگری نخواهد داشت. برای سنگ هایی که در میزراه (حالب) هستند و انتظار می رود که خود به خود دفع شوند، شیاف یا قرص NSAID مثل (دیکلوفناک) ممکن است التهاب را کاهش داده و مانع از عود شود.

برای پرسش و پاسخ از دکتر روی لینک پرسش از دکتر کلیک کنید.

دکتر هوشنگ قوامی متخصص اورولوژی در تهران