آیا کیست بیضه ( اسپرماتوسل ) خطرناک است؟

کیست بیضه چیست

اسپرماتوسل ها تحت عنوان کیست اسپرماتیک نیز شناخته می شوند. این موارد توده هایی خوش خیم، پر از مایع و اغلب بدون درد هستند که در نزدیکی بیضه ها پدیدار می شوند. اسپرماتوسل با اینکه در نزدیکی بالا و پشت بیضه تشکیل می شوند اما از آن ها جدا می باشد.

این کیست ها نرم و پر از مایعی سفید رنگ هستند که اغلب حاوی اسپرم است. این کیست ها اندازه های متفاوتی دارند. در صورتی که اسپرماتوسل ها دردناک شده یا بیش از حد بزرگ شوند، روش هایی برای رفع آن ها وجود دارد. اسپرماتوسل ها به طور کلی مشکل پزشکی جدی به شمار نمی روند. مجرای تناسلی در مردان وظیفه رشد، بلوغ و انتقال اسپرم ها را بر عهده دارد.

بروز مشکل در مجرای تناسلی مردانه می تواند سبب رشد یک توده شود. بروز یک توده در کیسه بیضه هم می تواند بدون مشکل بوده و هم نشانه ای از یک مشکل جدی تر باشد. جهت بررسی توده و تعیین بهترین شیوه درمانی به مجموعه ای از اقدامات نیاز است.

برای مثال، سرطانی بودن توده بیضه می تواند منشا نگرانی بوده و به اقدامات درمانی نیاز داشته باشد. دیگر توده ها همانند واریکوسل می توانند دردناک بوده یا به عملکرد جنسی فرد آسیب برسانند. در حالی که توده های اسپرماتوسل سرطانی نبوده و خطر ابتلا به سرطان بیضه را افزایش نمی دهند اما می توانند آزار دهنده باشند.

علائم کیست بیضه

اسپرماتوسل ها معمولا هیچ علامت و نشانه ای نداشته و امکان دارد در همان اندازه باقی بمانند. در صورت رشد کافی اسپرماتوسل فرد مبتلا می تواند موارد زیر را تجربه کند:

• درد یا ناراحتی در بیضه
• سنگینی در بیضه
• احساس پری در ناحیه پشتی و بالای بیضه

شیوع اسپرماتوسل

اسپرماتوسل اغلب نزدیک به 30 درصد از مردان بالغ را مبتلا می کند. این توده ها معمولا حین معاینه های شخصی یا به وسیله آزمایش های تصویر برداری با اهداف دیگر شناسایی می شوند.

تشخیص کیست بیضه

اسپرماتوسل ها اغلب در معاینه های شخصی یا معاینه توسط پزشک شناسایی می شوند. افراد باید حداقل یک بار در ماه معاینه شخصی انجام دهند. پزشک می تواند نحوه صحیح انجام این تکنیک را به فرد آموزش دهد. در صورت شناسایی هر گونه تغییرات مشکوک همانند سفتی غیر عادی یا اندازه بزرگ تر باید با پزشک خود تماس گرفت. این تست همان تست تشخیص کیست اپیدیدیم است

چگونه می توان از ابتلای خود به اسپرماتوسل مطلع شد؟

اسپرماتوسل ها اغلب آسیب رسان نبوده و به همین دلیل علائمی ایجاد نمی کنند. تنها ممکن است در هنگام معاینه بیضه ها وجود یک توده احساس شود. همزمان با بزرگ شدن توده افراد در بیضه خود احساس سنگینی خواهند کرد. همچنین، امکان دارد تورم و وجود یک توده در پشت یا بالای بیضه احساس شود.

پزشک جهت اطمینان از وجود اسپرماتوسل و غیر سرطانی بودن توده انجام تعدادی از آزمایش ها را تجویز خواهد کرد. این آزمایش ها با معاینه فیزیکی شروع شده و پس از آن آزمایش ترانس ایلومیناسیون یا یک سونوگرافی را شامل می شوند.

مراحل معاینه

اسپرماتوسل به دلیل عدم ایجاد علائم امکان دارد تنها در حین معاینه شخصی یا معاینه فیزیکی توسط پزشک تشخیص داده شود. هر گونه توده در کیسه بیضه باید توسط پزشک معاینه شده تا احتمال وجود یک بیماری جدی (مثلا سرطان بیضه) بررسی شود. همچنین، در صورت احساس درد یا تورم در کیسه بیضه باید با پزشک خود تماس گرفت. تعدادی از بیماری ها قادر به ایجاد درد بیضه بوده و برخی از آن ها نیازمند درمان فوری هستند.

نور توانایی عبور از اسپرماتوسل ها را دارد. با این تکنیک می توان یک کیست خوش خیم را از توده بدخیم تشخیص داد. سونوگرافی با امواج فراصوت روش بهتری جهت بررسی یک کیست است. در این آزمایش با استفاده از امواج صوتی تصاویری از اندام های بدن بدست می آید. سونوگرافی فراصوت نسبتا سریع، غیر تهاجمی و مقرون به صرفه است.

پیشگیری از کیست بیضه

با اینکه اسپرماتوسل ها خوش خیم در نظر گرفته می شوند اما وجود هر گونه ناهنجاری در کیسه بیضه باید معاینه و بررسی شود. هر گونه ناهنجاری یا درد در ناحیه کشاله ران می تواند از پیچش بیضه منشا گرفته باشد. پیچ بیضه بیماری است که نیاز به مراقبت فوری در نزدیک ترین مرکز درمانی دارد. انجام چکاپ مستمر، بهترین راه پیشگیری از کیست بیضه است.

عوامل خطرزا کیست مردان

عوامل خطر شناخته شده ای از نظر ابتلا به کیست در بیضه وجود ندارند. به نظر می رسد مردانی که مادران آن ها در حین دوره بارداری با هدف پیشگیری از سقط یا دیگر عوارض بارداری از داروی دی ‌اتیل ‌استیل بسترول (DES) استفاده کرده اند از نظر ابتلا به این بیماری در معرض خطر بالا تری قرار دارند. مصرف این دارو به دلیل نگرانی در ارتباط با افزایش خطر نوع نادری از سرطان واژن در سال 1971 متوقف شد.

درمان اسپرماتوسل

از آنجایی که این کیست ها معمولا شناسایی نشده و اغلب دردی ایجاد نمی کنند، به ندرت نیازمند درمان هستند. مراقبت پایه برای اسپرماتوسل های بدون درد، مشاهده است. با این وجود، برخی مردان علائم دیگری از جمله بزرگی آزار دهنده کیست یا درد را تجربه می کنند. در هنگام نیاز به درمان، گزینه های متعددی وجود دارند.

درمان پزشکی

دارو های خوراکی ضد درد یا تورم می توانند جهت تسکین درد ناشی از اسپرماتوسل ها مصرف شوند. غیر از این موارد به هیچ درمان پزشکی دیگری نیاز نیست. هیچ دارویی جهت درمان یا پیشگیری از اسپرماتوسل وجود ندارد.

درمان های کم تهاجم

تخلیه و اسکلروتراپی دو روش درمانی هستند که اغلب مورد استفاده قرار نمی گیرند. تخلیه شامل سوراخ کردن اسپرماتوسل با یک سوزن و خارج کردن محتویات آن می شود.

اسکلروتراپی شامل تزریق یک ماده تحریک کننده به درون کیسه اسپرماتوسل می شود. این فرایند سبب بهبود یا بسته شدن کیسه شده و احتمال تجمع مجدد مایع را کاهش می دهد. با اینکه چنین گزینه های درمانی موثر هستند اما به طور معمول توصیه و استفاده نمی شوند. در این فرایند ها خطر آسیب به اپی دیدیم (لوله ذخیره کننده اسپرم ها) وجود دارد که می تواند به نازایی منجر شود. از دیگر مشکلات رایج در این روش های درمانی امکان بازگشت مجدد اسپرماتوسل ها می باشد.

درمان جراحی

اسپرماتوسلکتومی یک درمان استاندارد برای اسپرماتوسل هایی است که علائم ایجاد می کنند. هدف جراحی برداشتن اسپرماتوسل از بافت اپی دیدیم و حفظ مجرای تناسلی است. این فرایند سرپایی اغلب با استفاده از بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام شده و تقریبا یک ساعت طول می کشد. گاهی اوقات باید تمام یا بخشی از اپی دیدیم را نیز به همراه کیست برداشت.

مراقبت پس از درمان اسپرماتوسل

پس از انجام فرایند درمانی فرد به همراه یک پانسمان فشاری پر از گاز های نرم (همانند بیضه بند های ورزشی) از مرکز درمانی مرخص می شود. این بیضه بند به مدت 1 تا 2 هفته پس از جراحی پوشیده می شود. جهت کمک به کاهش تورم می توان به مدت 2 تا 3 روز از بسته های یخ استفاده کرد.

دارو های مسکن نیز به مدت 1 تا 2 روز پس از جراحی مصرف می شوند. بیمار می تواند 48 ساعت پس از جراحی دوش بگیرد.

جلسه ملاقات مجدد با جراح 1 تا 3 هفته پس از جراحی برنامه ریزی می شود. بروز تورم در ناحیه کیسه بیضه طبیعی بوده و معمولا 2 تا 21 روز به طول می انجامد. بروز عوارض جانبی جراحی شایع نبوده اما این موارد می توانند شامل تب، عفونت، خونریزی (هماتوم کیسه بیضه) و تداوم درد شوند.

اسپرماتوسل در 40 درصد بیماران امکان بازگشت دارد. در درمان جراحی احتمال انسداد اپی دیدیم نیز وجود دارد که در صورت بروز به مشکلات مرتبط با باروری منجر می شود. به دلیل موارد ذکر شده، در مردانی که تمایل به بچه دار شدن هستند باید از درمان جراحی صرف نظر کرد.

 برای پرسش و پاسخ از دکتر روی لینک پرسش از دکتر کلیک کنید.

دکتر هوشنگ قوامی جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری و ناباروری و ناتوانی جنسی مردان در تهران