درد همزمان در بیضه چپ و زیر شکم یکی از شایعترین شکایتهای مردان در مطبهای اورولوژی است. اما چرا سمت چپ؟ و چرا این درد به شکم میزند؟ واقعیت این است که بیضهها و ناحیه شکم مسیرهای عصبی مشترکی دارند. بیضهها در دوران جنینی در داخل شکم (کنار کلیهها) شکل میگیرند و سپس پایین میآیند؛ به همین دلیل، درد یکی میتواند به دیگری ارجاع داده شود.
در این مقاله تخصصی، دلایل اختصاصی درد سمت چپ را بررسی کرده و روشهای درمان خانگی و پزشکی را شرح میدهیم.
چرا بیضه چپ بیشتر مستعد درد است؟
یکی از اصلیترین دلایل درد در بیضه چپ که به زیر شکم تیر میکشد، واریکوسل (Varicocele) است. واریکوسل همان واریس و اتساع سیاهرگهای بیضه است. اما چرا چپ؟ آناتومی بدن مردان به گونهای است که سیاهرگ بیضه چپ با زاویهای عمودیتر به ورید کلیوی میریزد که تخلیه خون را دشوارتر کرده و احتمال تجمع خون و ایجاد واریکوسل را در سمت چپ بسیار بیشتر از راست میکند.
علائم درد واریکوسل:
- دردی مبهم و سنگین (شبیه به درد دندان).
- دردی که با ایستادن طولانی یا فعالیت بدنی بدتر میشود.
- تسکین درد هنگام دراز کشیدن به پشت.
«واریکوسل اغلب علامتی ندارد، اما اگر درد ایجاد کند، این درد میتواند از ناراحتی خفیف تا تیر کشیدن شدید متغیر باشد و معمولاً در طول روز و با فعالیت فیزیکی افزایش مییابد.»
سنگ کلیه؛ مهمان ناخوانده در مسیر حالب:
شاید تعجب کنید، اما بسیاری از اوقات منشأ درد اصلاً در بیضه نیست! اگر سنگ کلیه چپ حرکت کرده و وارد لوله حالب (لوله بین کلیه و مثانه) شود، درد شدیدی ایجاد میکند که از پهلو شروع شده و دقیقاً به بیضه چپ و زیر شکم میزند.
مشخصات این درد:
- ناگهانی و بسیار شدید (موجی میآید و میرود).
- همراه با تهوع و استفراغ.
- تغيیر رنگ ادرار (صورتی یا قرمز).
- فرد نمیتواند آرام یک جا بنشیند و مدام به خود میپیچد.
عفونت اپیدیدیم (اپیدیدیمیت):
اپیدیدیم لولهای مارپیچ در پشت بیضه است که اسپرمها را ذخیره میکند. التهاب این لوله (معمولاً ناشی از عفونتهای جنسی یا ادراری) باعث درد موضعی شدید میشود که به کشاله ران و زیر شکم گسترش مییابد.
علائم همراه:
- قرمزی و گرمی کیسه بیضه.
- تب و لرز.
- درد هنگام ادرار یا انزال.
فتق کشاله ران (Inguinal Hernia):
فتق زمانی رخ میدهد که بخشی از روده از طریق یک نقطه ضعیف در عضلات شکم بیرون بزند و به سمت کانال اینگوینال (کشاله ران) و کیسه بیضه سُر بخورد. این وضعیت باعث احساس سنگینی و درد در زیر شکم میشود که با سرفه کردن یا بلند کردن اجسام سنگین، تیر میکشد و به بیضه میرسد.
پیچخوردگی بیضه:
اگر درد شما ناگهانی است (مثل برخورد صاعقه) و با تهوع همراه است، ممکن است دچار تورشن یا پیچخوردگی بیضه شده باشید. در این حالت طناب اسپرماتیک میچرخد و خونرسانی به بیضه قطع میشود.
«پیچخوردگی بیضه یک اورژانس پزشکی است. شما تنها ۴ تا ۶ ساعت زمان دارید تا با جراحی خونرسانی را بازگردانید، در غیر این صورت بافت بیضه میمیرد و باید تخلیه شود.»
راهنمای جامع درمان درد بیضه چپ و زیر شکم
درمان درد بیضه چپ و زیر شکم یک نسخه واحد ندارد. پزشک متخصص بر اساس تشخیص علت زمینهای (عفونت، واریس، سنگ یا فتق) یکی از مسیرهای درمانی زیر را انتخاب میکند. در ادامه روشهای درمان هر عارضه را به تفکیک بررسی میکنیم:
۱. درمان عفونتها (اپیدیدیمیت و ارکیت):
اگر درد ناشی از باکتریها باشد (چه عفونتهای مقاربتی و چه ادراری)، هدف اصلی پاکسازی عفونت برای جلوگیری از آسیب به بافت بیضه و ناباروری است.
-آنتیبیوتیکتراپی هدفمند: پزشک معمولاً پس از آزمایش ادرار، آنتیبیوتیکهایی مانند داکسیسایکلین (Doxycycline) یا سیپروفلوکساسین (Ciprofloxacin) تجویز میکند.
- نکته حیاتی: دوره درمان معمولاً ۱۰ تا ۱۴ روز است. قطع دارو بلافاصله پس از کاهش درد، باعث بازگشت عفونت با شدت بیشتر (مقاوم به درمان) میشود.
-تزریق عضلانی: در موارد عفونتهای حاد مقاربتی (مثل سوزاک)، ممکن است نیاز به یک دوز تزریق «سفترياكسون» باشد.
-داروهای ضدالتهاب: تجویز داروهای NSAID مانند ناپروکسن یا ایبوپروفن برای کاهش تورم کیسه بیضه و تسکین درد تیرکشنده زیر شکم.
۲. درمان تخصصی واریکوسل (واریس بیضه)
واریکوسل سمت چپ بسیار شایع است. اگر درد با روشهای حمایتی کم نشود یا آزمایش اسپرم اختلال نشان دهد، درمانهای زیر انجام میشود:
-جراحی میکروسکوپی (Microscopic Varicocelectomy): این روش استاندارد طلایی درمان است. جراح با برشی بسیار کوچک (2 سانتیمتر) در کشاله ران و با استفاده از میکروسکوپ، وریدهای واریسی را میبندد. این روش کمترین عوارض و بالاترین نرخ موفقیت را دارد.
-روش لاپاراسکوپی: بستن رگها از طریق دوربین و ابزارهای ظریف داخل شکم.
-آمبولیزاسیون (Embolization): یک روش کمتهاجمی که در آن رادیولوژیست با فرستادن فنر یا مواد مسدودکننده به داخل رگ، جریان خون معیوب را قطع میکند.
۳. دفع و درمان سنگ کلیه
زمانی که سنگ در حالب گیر کرده و درد ارجاعی به بیضه میدهد، تمرکز بر دفع سنگ است:
-درمان دارویی (Medical Expulsive Therapy): تجویز داروهای «آلفا بلاکر» مانند تامسولوسین (Tamsulosin). این دارو عضلات حالب را شل کرده و اجازه میدهد سنگ راحتتر و با درد کمتر به سمت مثانه حرکت کند.
-سنگشکن بروناندامی (ESWL): خرد کردن سنگ با امواج صوتی قدرتمند از روی پوست.
-یورتروسکوپی (TUL): اگر سنگ گیر کرده باشد، پزشک با ابزار ظریف از مجرای ادرار وارد شده و سنگ را با لیزر خرد و خارج میکند.
۴. جراحی ترمیم فتق (Hernia Repair)
فتق کشاله ران هرگز با دارو خوب نمیشود و تنها راه درمان، جراحی است تا روده به جای خود بازگردد و دیواره شکم تقویت شود:
-جراحی باز یا لاپاراسکوپی: استفاده از مش (Mesh) یا توریهای مخصوص جراحی برای پوشاندن سوراخ فتق و جلوگیری از بیرونزدگی مجدد. این عمل درد تیرکشنده زیر شکم و فشار روی طناب بیضه را کاملاً برطرف میکند.
۵. اورژانس پیچخوردگی (تورشن)
در این مورد زمان طلاست. درمان شامل جراحی فوری برای باز کردن پیچخوردگی (Detorsion) است. سپس جراح با بخیه زدن بیضه به دیواره کیسه (Orchidopexy)، آن را فیکس میکند تا دیگر هرگز نچرخد.
درمانهای خانگی درد بیضه چپ و زیر شکم
در کنار درمانهای بالا، رعایت نکات زیر روند بهبودی را تا ۵۰٪ تسریع میکند:
-استراحت لگنی: پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین و فعالیتهای شدید ورزشی به مدت ۲ هفته.
-حمایت فیزیکی: استفاده از لباس زیرهای مخصوص (Scrotal Support) که بیضهها را بالا نگه میدارند. این کار با کاهش کشش روی طناب اسپرماتیک، درد ناشی از واریکوسل و اپیدیدیمیت را فوراً کم میکند.
-مدیریت دما:
- کمپرس سرد: برای دردهای ناگهانی و التهابی (مثل ضربه یا عفونت حاد).
- حمام آب گرم: برای تسکین درد ناشی از سنگ کلیه یا اسپاسم عضلات زیر شکم (توجه: در صورت وجود عفونت حاد بیضه، آب گرم توصیه نمیشود).
«در مدیریت درد مزمن لگنی و بیضه، رویکرد چندوجهی شامل فیزیوتراپی کف لگن، درمان دارویی و تغییر سبک زندگی، موثرتر از تکدرمانی با آنتیبیوتیک است.»
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
تشخیص دقیق علت درد بیضه و زیر شکم نیازمند معاینه فیزیکی دقیق و سونوگرافی داپلر است. خوددرمانی طولانیمدت میتواند منجر به آسیب دائمی به بافت بیضه و ناباروری شود.
برای بررسی دقیق و درمان ریشهای دردهای ناحیه تناسلی و شکمی، مراجعه به پزشکی که تجربه بالایی در تشخیصهای افتراقی دارد، ضروری است. دکتر هوشنگ قوامی، متخصص اورولوژی و مجاری ادراری، با سالها تجربه در درمان بیماریهای پیچیده مردان، یکی از بهترین گزینهها برای مشاوره و درمان هستند.
ایشان با بهرهگیری از دقیقترین متدهای تشخیصی، ابتدا منشأ درد (عصبی، عفونی یا ساختاری) را شناسایی کرده و سپس موثرترین روش درمانی (از درمان دارویی تا جراحیهای میکروسکوپی واریکوسل) را به کار میگیرند تا سلامت جنسی و جسمی بیمار به طور کامل بازیابی شود.
سخن پایانی
درد بیضه چپ و زیر شکم را نادیده نگیرید. این درد زبانِ بدن شماست که از وجود یک اختلال در سیستم ادراری یا تناسلی خبر میدهد. اقدام به موقع، کلید درمان سریع و بدون عارضه است.
