پروستات خوش خیم دارم، آیا حتما باید جراحی کنم؟

با افزایش سن، به خصوص پس از ۵۰ سالگی، بسیاری از مردان با چالشهای جدیدی در سلامت خود روبرو میشوند که یکی از شایع‌ترین آنها، مشکلات مربوط به غده پروستات است. شنیدن نام پروستات اغلب با نگرانی از سرطان همراه است، اما واقعیت این است که شایع‌ترین مشکل این غده، بزرگی خوش خیم پروستات (BPH) است که یک بیماری غیرسرطانی و قابل کنترل است. اولین قدم برای مدیریت این مشکل، انجام آزمایش پروستات و تشخیص صحیح است.

این مقاله راهنمای جامع و کاملی است که به تمام سوالات شما در مورد پروستات پاسخ میدهد. از اینکه آزمایش پروستات چگونه انجام میشود گرفته تا بررسی انواع روشهای درمانی، جراحی، عوارض، دوران نقاهت و حتی معرفی یکی از بهترین متخصصان این حوزه در ایران. هدف ما این است که با آگاهی کامل و به دور از استرس، بهترین تصمیم را برای سلامت خود بگیرید.

آزمایش پروستات چگونه انجام میشود؟

برای تشخیص مشکلات پروستات، پزشک متخصص اورولوژی معمولا از دو روش اصلی و اولیه استفاده میکند:

۱- آزمایش خون PSA (آنتی‌ژن اختصاصی پروستات):

PSA پروتئینی است که توسط غده پروستات تولید میشود. سطح بالای PSA در خون میتواند نشانه‌ای از بزرگی پروستات، التهاب یا در موارد نادری، سرطان پروستات باشد. این آزمایش به تنهایی قطعی نیست، اما یک شاخص مهم برای بررسی‌های بیشتر است.

۲-معاینه رکتال دیجیتال (DRE):

در این معاینه سریع و ساده، پزشک با انگشت از طریق مقعد، سطح و اندازه غده پروستات را لمس میکند. این معاینه به پزشک اجازه میدهد تا هرگونه سفتی، بزرگی نامتقارن یا توده مشکوک را تشخیص دهد. اگرچه این معاینه ممکن است کمی ناخوشایند باشد، اما دردناک نیست و اطلاعات بسیار ارزشمندی در اختیار پزشک قرار میدهد.

در صورت نیاز و بر اساس نتایج این دو آزمایش، ممکن است پزشک آزمایشهای تکمیلی مانند سونوگرافی، اوروفلومتری (سنجش جریان ادرار) یا نمونه‌برداری (بیوپسی) را تجویز کند.

هیپرپلازی خوش خیم پروستات چیست؟

هیپرپلازی خوش خیم پروستات (Benign Prostatic Hyperplasia – BPH) نام علمی بیماری است که در میان مردم به بزرگی خوش خیم پروستات معروف است. در این شرایط، غده پروستات که در زیر مثانه قرار دارد و مجرای ادرار (پیشابراه) از وسط آن عبور میکند، به تدریج بزرگ میشود. این بزرگ شدن به مجرای ادرار فشار آورده و مانند یک گیره که شلنگ آب را میفشارد، باعث اختلال در روند ادرار کردن میشود. علائم شایع BPH عبارتند از:

• تکرر ادرار، به خصوص در شب

• احساس فوریت در ادرار کردن

• جریان ادرار ضعیف و منقطع

• مشکل در شروع ادرار

• احساس عدم تخلیه کامل مثانه

پروستات خوش خیم چیست؟

وقتی از پروستات خوش خیم صحبت میکنیم، منظورمان همان وضعیت BPH است. کلمه “خوش خیم” مهمترین بخش این عبارت است و به این معناست که این بزرگی پروستات، سرطانی نیست و به بافتهای دیگر بدن گسترش پیدا نمیکند. این یک بخش طبیعی از روند افزایش سن در بسیاری از مردان است و نباید با سرطان پروستات اشتباه گرفته شود.

اندازه پروستات برای عمل جراحی چقدر است؟

این یک تصور اشتباه رایج است که یک اندازه مشخص برای پروستات وجود دارد که در صورت رسیدن به آن، جراحی الزامی است. تصمیم برای جراحی بر اساس اندازه پروستات گرفته نمیشود، بلکه بر اساس شدت علائم و تاثیر آنها بر کیفیت زندگی بیمار گرفته میشود.

ممکن است فردی پروستات بسیار بزرگی داشته باشد اما علائم خفیفی را تجربه کند و با دارو به خوبی کنترل شود. در مقابل، فرد دیگری ممکن است پروستات نسبتا کوچکی داشته باشد اما با علائم شدید و آزاردهنده‌ای روبرو باشد که به دارو پاسخ نمیدهد و نیاز به جراحی دارد. به طور کلی، جراحی زمانی توصیه میشود که درمانهای دارویی موثر نباشند یا عوارضی مانند عفونتهای ادراری مکرر، سنگ مثانه یا عدم تخلیه کامل ادرار رخ دهد.

آیا درمان پروستات خوش خیم بدون جراحی امکان دارد؟

بله، قطعا. جراحی همیشه خط اول درمان نیست. برای موارد خفیف تا متوسط، روشهای غیرجراحی بسیار موثری وجود دارد:

۱-درمانهای دارویی:

-مسدودکننده‌های آلفا (مانند تامسولوسین): این داروها عضلات گردن مثانه و پروستات را شل کرده و به بهبود جریان ادرار کمک میکنند.

-مهارکننده‌های ۵-آلفا ردوکتاز (مانند فیناستراید): این داروها با تاثیر بر هورمونها، به تدریج باعث کوچک شدن اندازه پروستات میشوند.

۲-تغییر سبک زندگی و درمانهای خانگی:

• • کاهش مصرف مایعات، به خصوص قبل از خواب

  • پرهیز از مصرف الکل و کافئین که باعث تحریک مثانه میشوند.

  • تمرین مثانه برای افزایش فاصله بین دفعات ادرار

عمل جراحی پروستات خوش خیم چگونه است؟ 

زمانی که درمانهای دارویی برای کنترل علائم بزرگی خوش خیم پروستات (BPH) کافی نباشند یا عوارضی مانند عفونتهای مکرر یا عدم تخلیه ادرار ایجاد شود، جراحی به عنوان موثرترین راه حل مطرح میشود. هدف تمام روشهای جراحی، برداشتن بافت اضافی پروستات است که به مجرای ادرار فشار میآورد. در ادامه، رایج‌ترین و موثرترین روشهای جراحی را با جزئیات کامل بررسی میکنیم.

۱. تراشیدن پروستات از طریق مجرا (TURP): استاندارد طلایی

این روش برای دهه‌ها به عنوان بهترین و استانداردترین روش جراحی پروستات خوش خیم شناخته میشود و اکثر جراحان اورولوژی در انجام آن مهارت بالایی دارند.

• توضیح کامل روش: در این عمل که تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی نخاعی انجام میشود، هیچ برشی روی پوست شما ایجاد نمیشود. جراح یک ابزار پیشرفته و باریک به نام “رزکتوسکوپ” را از طریق نوک آلت تناسلی وارد مجرای ادرار (پیشابراه) میکند. این ابزار مجهز به یک دوربین، منبع نور و یک حلقه فلزی است که با جریان الکتریکی داغ میشود. جراح با مشاهده تصویر بزرگنمایی شده پروستات بر روی مانیتور، با استفاده از این حلقه، بافت اضافی پروستات را تکه تکه تراشیده و همزمان رگهای خونی را میسوزاند تا خونریزی را کنترل کند. تکه‌های تراشیده شده سپس از طریق همان ابزار شسته و از مثانه خارج میشوند.

  مزایا:

• اثربخشی بسیار بالا: TURP در بهبود علائم ادراری بسیار موثر است و نتایج آن طولانی‌مدت و پایدار است.

• روشی شناخته شده: اکثر اورولوژیست‌ها در انجام آن تجربه و مهارت بالایی دارند.
• امکان نمونه‌برداری: بافت تراشیده شده برای بررسیهای پاتولوژی و اطمینان از عدم وجود سرطان، به آزمایشگاه فرستاده میشود.

  معایب: 

• نیاز به بستری: معمولا به ۱ تا ۳ روز بستری در بیمارستان نیاز دارد.

• ریسک خونریزی: نسبت به روشهای لیزری، احتمال خونریزی در حین و پس از عمل کمی بیشتر است.

• انزال پس‌رونده: شایع‌ترین عارضه بلندمدت این عمل (در بیش از ۷۰٪ موارد)، انزال پس‌رونده یا ارگاسم خشک است که در آن مایع منی به جای خروج، به مثانه برمیگردد.

• سندرم TURP: یک عارضه نادر اما جدی که به دلیل جذب مایع شستشو به داخل خون رخ میدهد.

۲. جراحی پروستات خوش خیم با لیزر: تکنولوژی مدرن

جراحی با لیزر یک جایگزین مدرن و کم‌تهاجمی‌تر برای TURP است که به خصوص برای بیمارانی که داروهای ضدانعقاد خون مصرف میکنند یا پروستات بسیار بزرگی دارند، گزینه جذابی است. دو نوع اصلی آن عبارتند از:

-در روش تبخیر (GreenLight PVP): فیبر لیزر به بافت پروستات تابانده شده و با انرژی بالای خود، بافت اضافی را به سرعت تبخیر و ناپدید میکند.

-در روش برداشتن (HoLEP): لیزر هولمیوم مانند یک چاقوی جراحی بسیار دقیق عمل کرده و بافت اضافی پروستات را به صورت قطعات بزرگ از پوسته خارجی آن جدا میکند. سپس این قطعات با ابزار دیگری به نام “مورسیلاتور” در داخل مثانه خرد و خارج میشوند.

مزایا:

• خونریزی بسیار کم: لیزر به شکل فوق‌العاده‌ای رگهای خونی را میبندد و این بزرگترین مزیت آن است.
• دوره بستری کوتاه‌تر: بسیاری از بیماران میتوانند همان روز یا صبح روز بعد از بیمارستان مرخص شوند.
• زمان کوتاه‌تر استفاده از سوند: معمولا سوند ادراری زودتر از روش TURP خارج میشود.
• مناسب برای پروستاتهای بزرگ: روش HoLEP میتواند حتی پروستاتهای بسیار بزرگ را که قبلا نیاز به جراحی باز داشتند، درمان کند.

۳. جراحی باز پروستات: 

این روش امروزه به ندرت انجام میشود و فقط برای موارد خاصی که پروستات به اندازه‌ای بزرگ شده که با روشهای دیگر قابل درمان نیست، کاربرد دارد. جراح برشی را در پایین شکم (بین ناف و استخوان شرمگاهی) ایجاد میکند. پس از کنار زدن بافتهای زیرین، پوشش پروستات باز شده و جراح با استفاده از انگشت خود، بخش داخلی و بزرگ شده پروستات را به طور کامل خارج میکند.

مزایا:

• موثرترین روش برای پروستاتهای بسیار بزرگ: این روش بیشترین مقدار بافت را خارج میکند و قطعی‌ترین نتیجه را برای این دسته از بیماران به همراه دارد.
• نتایج بسیار پایدار: احتمال نیاز به جراحی مجدد در آینده بسیار کم است.

عمل پروستات خوش خیم چقدر طول میکشد؟

طول عمل به اندازه پروستات و روش جراحی بستگی دارد. به طور میانگین، عمل TURP یا لیزر معمولا بین ۶۰ تا ۹۰ دقیقه طول میکشد.

عمل پروستات چند روز بستری دارد؟

برای عملهای بسته مانند TURP و لیزر، بیمار معمولا ۱ تا ۳ روز در بیمارستان بستری میماند. پس از عمل، برای چند روز یک سوند ادراری برای بیمار گذاشته میشود.

عوارض عمل پروستات خوش خیم

شایع‌ترین عوارض که معمولا موقتی هستند عبارتند از:

• وجود خون در ادرار برای چند روز

• سوزش ادرار

• بی‌اختیاری ادرار که در اکثر بیماران به مرور زمان بهبود مییابد.

• انزال پس‌رونده (Retrograde Ejaculation): این شایع‌ترین عارضه دائمی است. در این حالت، در حین ارگاسم، مایع منی به جای خروج از آلت، به داخل مثانه برمیگردد. این وضعیت خطرناک نیست و بر حس لذت جنسی تاثیری ندارد، اما منجر به ناباروری میشود.

آیا بعد از عمل پروستات میتوان رابطه داشت؟

بله. پس از طی شدن دوره نقاهت که معمولا ۴ تا ۶ هفته است و با مشورت پزشک، میتوانید فعالیت جنسی خود را از سر بگیرید. اکثر مردان پس از عمل، توانایی نعوظ خود را حفظ میکنند. همانطور که اشاره شد، تنها تغییر اصلی، تجربه “ارگاسم خشک” یا انزال پس‌رونده است.

عود پروستات خوش خیم چند درصد است؟

در جراحی، بافت اضافی پروستات برداشته میشود اما کل غده خارج نمیشود. بنابراین، احتمال رشد مجدد بافت باقی‌مانده در طول سالیان دراز وجود دارد. با این حال، نیاز به جراحی مجدد نسبتا پایین است و برای روش TURP، کمتر از ۱۰ درصد بیماران در طی ۱۰ سال آینده به عمل دوباره نیاز پیدا میکنند.

آیا بزرگی پروستات خوش خیم به سرطان پروستات تبدیل میشود؟

خیر. این یک باور کاملا اشتباه اما بسیار رایج است. بزرگی خوش خیم پروستات (BPH) یک بیماری غیرسرطانی است و ریسک ابتلا به سرطان پروستات را افزایش نمیدهد. BPH و سرطان پروستات دو بیماری کاملا مجزا هستند که ممکن است همزمان در یک فرد وجود داشته باشند. به همین دلیل، غربالگری منظم حتی پس از درمان BPH همچنان اهمیت دارد.

فوق تخصص اورولوژی و پروستات در ایران

انتخاب یک پزشک ماهر و باتجربه، مهمترین عامل در موفقیت درمان مشکلات پروستات است. یک فوق تخصص اورولوژی خوب باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:

• تجربه و مهارت بالا: به خصوص در انجام جراحی های مدرن و کم‌ تهاجمی مانند TURP

• دانش به‌روز: آشنایی با جدیدترین داروها و تکنیک‌های درمانی

• توانایی برقراری ارتباط موثر: پزشکی که با صبر و حوصله به تمام سوالات شما پاسخ دهد و استرس شما را کاهش دهد.

یکی از پزشکان برجسته و شناخته شده در این زمینه در ایران، دکتر هوشنگ قوامی هستند. ایشان با سالها تجربه در زمینه جراحی های پیچیده اورولوژی و درمان مشکلات پروستات، به عنوان یکی از بهترین متخصصان این حوزه شناخته میشوند.

-آدرس مطب: تهران، خیابان قائم مقام فراهانی، پایین‌تر از خیابان مطهری، خیابان ۲۴، پلاک ۱، طبقه همکف

-تلفن جهت نوبت‌دهی: ۰۲۱۸۸۵۰۶۶۵۱ و ۰۹۱۲۸۹۴۱۰۴۱