درمان تنگی مجرا چیست؟

مجرا یک تیوب(لوله) است که ادرار را از مثانه به خارج هدایت می کند. مجرا معمولا به اندازه کافی، عریض و پهن است که ادرار  به راحتی و آزاد از آن به خارج جریان یابد. زمانی که مجرا باریک و تنگ شود به طوریکه خارج شدن ادرار محدود و کند شود، به آن تنگی مجرا(urethral stricture )گویند.

تنگی مجرا یک حالت و وضعیت پزشکی است که اساسا مردان را مبتلا می کند.

چه عواملی باعث تنگی مجرا می شوند؟

تنگی مجرا باعث می شود که مجرا باز نشود، این حالت معمولا به علت التهاب بافت مجرا و ایجاد بافت غیر طبیعی در مجرا به نام اسکار باعث تنگی می گردد. بافت اسکار می تواند به علت های متعددی بوجود آید. بچه هایی که جراحی برای عمل هیپوسپادیاس (مجرا در محل غیر طبیعی) داشته اند و مردانی که سابقه عمل جراحی گذاشتن وسیله نعوظ در آلت داشته اند، شانس ابتلا به تنگی مجرا را خواهند داشت. کسانی که از ارتفاع بلند می افتند، در معرض تنگی مجرا هستند. از مثال های فوق می توان از روی زین اسب افتادن یا ضربه به نزدیک کیسه بیضه (اسکروتوم) را نام برد.

سایر علل تنگی مجرا

1. شکستگی لگن به علت تصادف
2. گذاشتن سوند در مجرا بمدت طولانی
3. اشعه درمانی به ناحیه لگن
4. جراحی پروستات

عوامل تشدید کننده تنگی مجرا کدامند؟

بعضی مردان شانس بیشتری برای ابتلا به تنگي مجرا دارند، بخصوص آنهایی که:

• دارای یک یا چند بار بیماری مقاربتی بوده اند.
• اخیرا سوند در مجرا گذاشته باشند، برای تخلیه ادرار از مثانه
• عفونت مجرا، احتمالا به علت عفونت که باعث التهاب و تحریک مجرا می شود.
• بزرگی پروستات

علایم تنگی مجرا

تنگی مجرا باعث علائم متعددی می شود. این علائم از خفیف تا شدید می باشند. بعضی علائم تنگی مجرا شامل:

• کاهش فشار ادرار یا کاهش حجم ادرار
• بطور ناگهانی برای ادرار کردن به توالت رفتن
• درد یا سوزش موقع ادرار کردن
• درد در ناحیه لگن یا پایین شکم
• ترشح مجرا
• تورم و درد آلت
• وجود خون در منی یا ادرار
• عدم توانایی در ادرار کردن که نیاز به دخالت پزشکی ضروری می باشد

در معاینه بیمار، پزشک ممکن است چند نکته را متوجه شود، ترشح مجرا، وجود سفتی در آلت(مجرا)، قرمزی پوست آلت در محل تنگی

آزمایشات تشخیصی تنگی مجرا

بمنظور دست یابی به تشخیص تنگي مجرا در بیمار، پزشک ممکن است چند آزمایش را انجام دهد که شامل:

1. آزمایش برای وجود میکروب سوزاک (گنوره) و کلامیدیا که باعث تنگی مجرا می شود.
2. بررسی میزان خروج ادرار در ثانیه در مجرا
3. بررسی وجود میکروب و خون در ادرارو معاینه بالینی آلت برای بررسی تنگی مجرا
4. دیدن مجرای ادرار با دستگاه دوربین دارکه دقیقا تنگی مشخص می شود.
5. عکس گرفتن از مجرا(رتروگردیورتروگرافی)، تنگی و طول آنرا نشان می دهد.

روش های درمان تنگی مجرا

اولین قدم تنگی مجرا، روش غیرجراحی می باشد. در این روش طول تنگی را مشخص باید کرد و درصورت امکان با وسایل دیلاتاتوزتنگی آن را بازکرد. این روش بطور سرپایی انجام می شود و معمولا بستگی به شدت تنگی و تعداد دفعات ابتلا فرد به تنگی مجرا دارد. روش دیگر رد کردن یک وایر(سوند باریک) از محل تنگی  وسپس باز کردن تنگی مجرا با دستگاهی که دوربین داردکه به این کار یورتروتومی (URETHROTOMY) گویند.

پس از باز کردن تنگی که معمولا این نوع تنگی ها که با این روش باز می شوند، تنگی های شدید هستند و برای جلوگیری از تنگی مجرا چند روز سوند در مجرا باید گذاشته شود و پس از خارج کردن سوند مجرا، برای جلوگیری از تنگی مجدد در آینده، بیمار هفته ای دو بارخودش سوند را ازمحل تنگی رد کند که مجددا تنگی ایجاد نشود و اینعمل به مدت 6 ماه، هفته ای دو بار  انجام شود.

دو عکس بالا مجرای ادرار بیمار میباشد که یکی دچار تنگی مجرا و دیگری سالم است. مجرا از ۲ قسمت تشکیل شده: قسمت جلو یا قدامی و مجرای عقب یا خلفی . بیشتر تنگی ها در قسمت جلوی مجرا ایجاد می شود مثلا به علت گذاشتن سوند در مجرا. ولی قسمت خلفی مجرا به علت شکستگی لگن باعث تنگی مجرا می شود. ضمنا بزرگی پروستات هم باعث تنگی مجرای خلفی می شود.

عکس ها مربوط به بیماری است که به علت گذاشتن سوند فولی به مدت یک هفته در مجرا بعد از یک سال دچار تنگی مجرا شده که این تنگی با دستگاه باز گردیده است.

عمل تنگی مجرا بوسیله جراحی

در این روش تنگي مجرا باید مشخص شود و سپس تنگی را باید کاملا برداشت و دو قسمت سالم مجرا به هم دوخته شود و سپس یک سوند بمدت 7 تا 10 روزدر مجرا گذاشته می شود تا محل عمل (آناستاموز) جوش بخورد. پیش آگهی این نوع درمان بسیار عالی است و غالبا تنگی مجدد ایجاد نمی گردد.

مجرا دو قسمت دارد:

• قسمت قدامی(جلو)
• قسمت خلفی(عقب)

قسمت خلفی مجرا از گردن مثانه شروع و تا مجرای ممبرانوس ادامه دارد. تنگی این قسمت معمولا به دنبال عمل پروستات و افتادن از ارتفاع، در حالیکه پاها باز می باشند که به آن SRADDLE گویند و شکستگی لگن رخ می دهد. اگر تنگی به دنبال شکستگی لگن و یا به روش SREADDLE باشد ممکن است مجرا کاملا قطع شود و فرد در این صورت قادر به ادرار کردن نخواهد بود که در این صورت باید داخل مثانه برای خروج ادرار سوند گذاشته شود.

در تنگی های بدنبال عمل جراحی پروستات، الزاما باید از روش یورتروتومی و یا وسیله دیگری به نام TUR  استفاده کرد. در تنگی های جلو یا قدام مجرا که بعد از مجرای ممبرانوس بوجود می آیند، معمولا به علت سوند گذاشتن در مجرا و ضربه مستقیم به آلت و در حالت سوم ضربه مجرا به صورتی که فرد روی جسمی از ارتفاع بیافتد رخ می دهد.

برای پرسش و پاسخ از دکتر روی لینک پرسش از دکتر کلیک کنید.

دکتر هوشنگ قوامی متخصص اورولوژی در تهران