یکی از موضوعاتی است که بسیاری در مورد آن به دنبال اطلاعات دقیق و قابل فهم هستند واریکوسل می باشد، عارضه‌ای شایع در مردان که به اتساع و پیچ خوردگی وریدهای داخل کیسه بیضه (اسکروتوم) اطلاق می‌شود، این وضعیت که شباهت زیادی به واریس پا دارد، اغلب در دوران بلوغ ایجاد شده و به مرور زمان پیشرفت می‌کند.
اگرچه واریکوسل در بسیاری از موارد بدون علامت است، اما شناخت علائم ظاهری آن برای تشخیص به موقع و جلوگیری از عوارض احتمالی به خصوص مشکلات باروری، اهمیت زیادی دارد.
این مقاله به طور کامل به بررسی علائم واریکوسل می‌پردازد و به شما کمک می‌کند تا با دیدی باز و آگاهی کامل، هرگونه تغییر غیرعادی را در بدن خود شناسایی کنید. هدف ما ارائه اطلاعاتی کاربرپسند و دقیق برای پاسخ به سوالات کاربرانی است که این عبارت را در گوگل جستجو می‌کنند.
واریکوسل چیست و چرا شناخت علائم ظاهری آن مهم است؟
فهرست موضوعات
کیسه بیضه دارای شبکه‌ای از وریدها به نام شبکه پامپینیفرم است که وظیفه تخلیه خون از بیضه‌ها را بر عهده دارند. در این وریدها دریچه‌هایی وجود دارد که به جریان یک طرفه خون به سمت قلب کمک می‌کنند. اگر این دریچه‌ها به درستی کار نکنند، خون به سمت عقب بازگشته و در وریدها جمع می‌شود. این تجمع خون باعث گشاد شدن، کشیدگی و پیچ‌خوردگی وریدها شده که به آن واریکوسل می‌گویند.
واریکوسل بیشتر در سمت چپ کیسه بیضه رخ می‌دهد و دلیل آن، به نحوه اتصال ورید بیضه چپ به ورید کلیوی برمی‌گردد. با این حال، در موارد کمتری ممکن است در سمت راست یا هر دو سمت نیز دیده شود. اهمیت شناخت علائم ظاهری واریکوسل از آن جهت است که این عارضه می‌تواند منجر به افزایش دمای بیضه‌ها، کاهش کیفیت و تعداد اسپرم، کوچک شدن (آتروفی) بیضه و در نهایت ناباروری شود.
کلیدی‌ترین علائم واریکوسل که باید بشناسید
بسیاری از مردان مبتلا به واریکوسل هیچ علامت خاصی را تجربه نمی‌کنند و ممکن است این عارضه به طور اتفاقی در طی معاینات پزشکی یا بررسی‌های ناباروری کشف شود. با این حال، در مواردی که علائم بروز می‌کنند، علائم ظاهری واریکوسل کاملاً قابل تشخیص هستند. در ادامه به تفصیل، این نشانه‌ها را بررسی می‌کنیم.
۱. ظاهر کیسه‌ای پر از کرم (Bag of Worms)
این توصیف، کلاسیک‌ترین و شناخته‌شده‌ترین علامت ظاهری واریکوسل است. زمانی که واریکوسل به اندازه کافی بزرگ باشد (معمولاً در گریدهای ۲ و ۳)، وریدهای گشاد شده و پیچ خورده در بالای بیضه، به خصوص در حالت ایستاده، قابل مشاهده و لمس هستند. ظاهر این توده نرم و غیرحساس شبیه به کیسه‌ای است که داخل آن کرم‌های در هم تنیده قرار گرفته است.
- چگونه آن را بررسی کنیم؟ بهترین زمان برای بررسی این علامت، پس از یک دوش آب گرم است که باعث شل شدن پوست کیسه بیضه می‌شود. در حالت ایستاده، به آرامی قسمت بالای بیضه خود را لمس کنید. وجود توده‌ای نرم و اسفنجی که شبیه به رگ‌های درهم‌پیچیده است، می‌تواند یکی از علائم ظاهری واریکوسل باشد. این توده معمولاً در حالت دراز کشیدن کوچک‌تر شده یا کاملاً ناپدید می‌شود، زیرا فشار از روی وریدها برداشته شده و خون راحت‌تر تخلیه می‌گردد.
۲. تفاوت در اندازه بیضه‌ها (آتروفی بیضه)
یکی دیگر از علائم واریکوسل که باید به آن توجه ویژه داشت، کوچک‌تر بودن بیضه در سمت درگیر، نسبت به بیضه سالم است. تجمع خون در وریدهای واریسی باعث افزایش دمای بیضه می‌شود. دمای مطلوب برای تولید اسپرم و عملکرد طبیعی بیضه، کمی پایین‌تر از دمای مرکزی بدن است. افزایش دمای ناشی از واریکوسل، می‌تواند به بافت‌های تولیدکننده اسپرم آسیب رسانده و به مرور زمان منجر به تحلیل رفتن و کوچک شدن (آتروفی) بیضه شود.
- اهمیت این علامت: این علامت به خصوص در نوجوانان و جوانان اهمیت دارد، زیرا نشان‌دهنده تأثیر منفی واریکوسل بر رشد و سلامت بیضه است. در صورت مشاهده تفاوت سایز قابل توجه بین دو بیضه، مراجعه به پزشک اورولوژیست ضروری است.
۳. تورم یا برآمدگی در کیسه بیضه
وجود یک توده یا تورم بدون درد در کیسه بیضه، می‌تواند یکی از علائم ظاهری واریکوسل باشد. این تورم ناشی از همان وریدهای متسع شده است و معمولاً در قسمت بالایی بیضه حس می‌شود. برخلاف توده‌های ناشی از سرطان بیضه که معمولاً سفت، سخت و چسبیده به خود بیضه هستند، توده واریکوسل نرم است و جدا از بافت بیضه احساس می‌شود.
- نکته مهم: هرگونه توده یا برآمدگی جدید در کیسه بیضه باید توسط پزشک بررسی شود تا علت دقیق آن مشخص گردد. اگرچه واریکوسل شایع و معمولاً بی‌خطر است، اما نباید احتمال وجود شرایط جدی‌تر را نادیده گرفت.
سایر نشانه ها و علائم واریکوسل
علاوه بر علائم ظاهری واریکوسل که در بالا ذکر شد، برخی نشانه‌های دیگر نیز ممکن است فرد را متوجه این عارضه کنند:
احساس سنگینی یا درد مبهم در کیسه بیضه
اگرچه واریکوسل اغلب بدون درد است، اما برخی افراد ممکن است یک درد مبهم، احساس کشیدگی یا سنگینی را در کیسه بیضه تجربه کنند. این درد معمولاً:
- با ایستادن طولانی مدت یا فعالیت بدنی شدید، تشدید می‌شود.
- در طول روز به تدریج بدتر می‌شود.
- با دراز کشیدن به پشت، بهبود یافته یا کاملاً از بین می‌رود.
این درد به دلیل افزایش فشار خون در وریدهای گشاد شده ایجاد می‌شود. شدت درد می‌تواند از یک ناراحتی خفیف تا دردی آزاردهنده متغیر باشد.
مشکلات باروری
در بسیاری از موارد، واریکوسل زمانی تشخیص داده می‌شود که یک زوج برای بچه‌دار شدن با مشکل مواجه هستند. واریکوسل شایع‌ترین علت قابل اصلاح ناباروری در مردان است. همانطور که اشاره شد، افزایش دما و تجمع مواد زائد در اطراف بیضه، می‌تواند بر تعداد، حرکت و شکل اسپرم‌ها تأثیر منفی بگذارد. اگر شما و همسرتان پس از یک سال تلاش منظم، موفق به بارداری نشده‌اید، بررسی وجود واریکوسل به عنوان یکی از دلایل احتمالی، منطقی است.
درجات مختلف واریکوسل و علائم ظاهری آنها
پزشکان واریکوسل را بر اساس شدت و علائم ظاهری آن به سه گرید اصلی تقسیم‌بندی می‌کنند:
- گرید ۱ (خفیف): وریدهای متسع شده قابل مشاهده نیستند و تنها زمانی توسط پزشک قابل لمس هستند که از بیمار خواسته شود نفس خود را حبس کرده و زور بزند (مانور والسالوا). در این مرحله معمولاً علائم ظاهری واریکوسل برای خود فرد قابل تشخیص نیست.
- گرید ۲ (متوسط): وریدها در حالت عادی قابل مشاهده نیستند، اما در حالت ایستاده به راحتی توسط پزشک لمس می‌شوند (بدون نیاز به زور زدن). ممکن است فرد متوجه یک توده نرم در بالای بیضه خود شود.
- گرید ۳ (شدید): وریدهای گشاد شده به وضوح در حالت ایستاده قابل مشاهده هستند و ظاهر “کیسه پر از کرم” را ایجاد می‌کنند. در این گرید، علائم ظاهری واریکوسل کاملاً مشهود است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
شناخت علائم ظاهری واریکوسل اولین قدم است. در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر، توصیه می‌شود به یک پزشک متخصص اورولوژی مراجعه کنید:
- مشاهده یا لمس توده‌ای شبیه به “کیسه کرم” در کیسه بیضه.
- احساس درد، ناراحتی یا سنگینی در کیسه بیضه، به خصوص اگر با فعالیت تشدید می‌شود.
- مشاهده تفاوت قابل توجه در اندازه بیضه‌ها.
- احساس هرگونه توده یا برآمدگی غیرعادی در کیسه بیضه.
- اگر در سنین نوجوانی هستید و متوجه رشد نامتقارن بیضه‌های خود شده‌اید.
- اگر با مشکلات باروری مواجه هستید.
معمولاً پزشک با یک معاینه فیزیکی ساده، می‌تواند واریکوسل را تشخیص دهد. در برخی موارد، ممکن است برای تأیید تشخیص و بررسی جریان خون، سونوگرافی داپلر رنگی درخواست شود.
نتیجه‌گیری: آگاهی، کلید مدیریت واریکوسل
واریکوسل یک بیماری شایع است که در بسیاری از موارد هیچ علامت جدی ایجاد نمی‌کند. با این حال، آگاهی از علائم ظاهری واریکوسل مانند ظاهری شبیه به کیسه‌ای پر از کرم، تفاوت در اندازه بیضه‌ها و وجود توده نرم در کیسه بیضه، به شما قدرت می‌دهد تا کنترل سلامت خود را در دست بگیرید.
تشخیص به موقع می‌تواند از عوارض احتمالی مانند آتروفی بیضه و مشکلات باروری جلوگیری کرده و در صورت نیاز، راه را برای درمان‌های مؤثر هموار سازد. به یاد داشته باشید که بدن شما با شما صحبت می‌کند؛ به نشانه‌های آن گوش دهید و در صورت مشاهده هرگونه تغییر غیرمعمول، با متخصص مشورت کنید.
دکتر هوشنگ قوامی جراح ومتخصص کلیه و مجاری ادراری و ناباروری و ناتوانی جنسی مردان در تهران
