بسیاری از مردان با شروع اولین نشانههای سوزش یا تکرر ادرار، بلافاصله تصور میکنند که دچار سرماخوردگی کلیه یا یک عفونت ساده شدهاند. اما واقعیت آناتومیک بدن مردان پیچیدهتر است. به دلیل مجاورت بسیار نزدیک غده پروستات و مثانه، علائم عفونت پروستات و مثانه همپوشانی زیادی دارند، اما ریشهیابی آنها برای درمان صحیح حیاتی است. تشخیص اشتباه میتواند منجر به مزمن شدن بیماری و آسیبهای طولانیمدت شود.
در این مقاله تخصصی، نه تنها نشانههای عمومی، بلکه تفاوتهای ظریف بین پروستاتیت (التهاب پروستات) و سیستیت (عفونت مثانه) را بررسی میکنیم تا بدانید دقیقاً چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید.
عفونت مثانه (سیستیت) در مردان:
عفونت مثانه در مردان کمتر از زنان شایع است، اما وقتی رخ میدهد، معمولاً نشاندهنده یک مشکل زمینهای (مانند سنگ یا بزرگی پروستات) است. باکتریها وقتی به مثانه نفوذ میکنند، دیواره آن را ملتهب کرده و علائم زیر را ایجاد میکنند:
- دیزوری (Dysuria) یا سوزش شدید: احساسی شبیه به عبور خرده شیشه یا تیغ هنگام ادرار کردن. این سوزش معمولاً در نوک آلت تناسلی حس میشود و در انتهای جریان ادرار شدت میگیرد.
- تکرر و فوریت ادرار: احساس نیاز ناگهانی و غیرقابلکنترل برای دفع ادرار، حتی اگر مثانه خالی باشد. فرد ممکن است بارها به دستشویی برود اما فقط چند قطره ادرار دفع کند.
- تغییر ظاهر ادرار: ادرار کدر، تیره یا دارای بوی تند و غیرطبیعی (شبیه بوی ماهی) از نشانههای فعالیت باکتریایی است.
- هماچوری (Hematuria): وجود خون در ادرار که ممکن است رنگ آن را صورتی یا قرمز کند. این علامت همیشه نیاز به پیگیری فوری اورژانسی دارد.
علائم اختصاصی عفونت پروستات (پروستاتیت)
برخلاف عفونت مثانه که درد آن متمرکز بر تخلیه است، عفونت پروستات دردی عمیقتر و مرموزتر ایجاد میکند. پروستاتیت میتواند حاد (ناگهانی و شدید) یا مزمن (طولانیمدت و عودکننده) باشد.
درد در ناحیه پرینه (Perineum):
شاخصترین علامت عفونت پروستات، درد در ناحیه پرینه (فاصله بین بیضهها و مقعد) است. بیماران اغلب این درد را به صورت “نشستن روی یک توپ گلف” توصیف میکنند.
علائم سیستمیک (شبیه آنفولانزا):
در نوع حاد پروستاتیت باکتریایی، بیمار علاوه بر مشکلات ادراری، علائم عمومی عفونت را تجربه میکند:
- تب و لرز ناگهانی
- درد عضلانی و کوفتگی بدن
- حالت تهوع
اختلالات جنسی و انزال دردناک:
از آنجا که پروستات نقش کلیدی در تولید مایع منی دارد، عفونت آن مستقیماً بر عملکرد جنسی اثر میگذارد. احساس درد در هنگام یا بعد از انزال و وجود خون در مایع منی (هماتواسپرمی) از نشانههای اختصاصی درگیری پروستات است که در عفونت مثانه دیده نمیشود.
نقل قول معتبر پزشکی:
طبق گزارش مؤسسه ملی دیابت و بیماریهای گوارشی و کلیوی آمریکا (NIDDK):
«علائم پروستاتیت ممکن است شبیه به سایر بیماریهای مجاری ادراری باشد، اما درد مداوم در ناحیه لگن، بیضهها و نوک آلت تناسلی، زنگ خطری است که آن را از یک عفونت ساده مثانه متمایز میکند.»
جدول مقایسه سریع: پروستات یا مثانه؟
برای اینکه راحتتر متوجه شوید منشأ درد شما کجاست، به تفاوتهای زیر دقت کنید:
نوع علامت | عفونت مثانه (سیستیت) | عفونت پروستات (پروستاتیت) |
محل اصلی درد | زیر شکم و لگن (Suprapubic) | فاصله بیضه و مقعد، کمر و کشاله ران |
جریان ادرار | سوزشدار اما با فشار نسبتاً عادی | ضعیف، قطرهقطره و با زور زدن (احتباس) |
وضعیت عمومی | معمولاً بدون تب (مگر سرایت به کلیه) | تب بالا و لرز (در نوع حاد) |
ارتباط با انزال | بیارتباط | دردناک و آزاردهنده |
یکی از دلایلی که تشخیص دقیق بین این دو عارضه حیاتی است، تفاوت فاحش در پروتکل درمانی آنهاست. دارویی که برای عفونت مثانه تجویز میشود، ممکن است اصلاً توانایی نفوذ به بافت سفت و متراکم پروستات را نداشته باشد.
درمان قطعی عفونت مثانه (سیستیت)
درمان عفونت مثانه در مردان معمولاً سادهتر است و سریعتر پاسخ میدهد، اما نباید سرسری گرفته شود:
-آنتیبیوتیکتراپی: پزشک معمولاً یک دوره کوتاه (۳ تا ۷ روزه) آنتیبیوتیک تجویز میکند. نوع دارو بر اساس نتیجه کشت ادرار (Urine Culture) تعیین میشود تا مقاومت دارویی ایجاد نشود.
-هیدراتاسیون شدید: نوشیدن آب فراوان به عنوان یک “شستشو دهنده طبیعی”، باکتریها را از دیواره مثانه جدا کرده و دفع میکند.
-داروهای مسکن: برای کاهش سوزش اولیه، ممکن است داروهایی مانند فنازوپیریدین (که ادرار را نارنجی میکند) تجویز شود تا بیمار در روزهای اول احساس راحتی کند.
درمان عفونت پروستات (پروستاتیت)
درمان پروستاتیت پیچیدهتر است، زیرا کپسول پروستات مانع ورود بسیاری از آنتیبیوتیکها میشود. درمان شامل یک رویکرد چندجانبه است:
-دوره طولانی آنتیبیوتیک: بر خلاف مثانه، درمان پروستاتیت ممکن است ۴ تا ۶ هفته یا حتی بیشتر طول بکشد. قطع زودهنگام دارو (حتی اگر علائم قطع شده باشد) باعث عود شدیدتر عفونت و تبدیل آن به نوع مزمن میشود.
-آلفا بلاکرها (Alpha-blockers): داروهایی مثل «تامسولوسین» که عضلات گردن مثانه و پروستات را شل میکنند تا ادرار راحتتر تخلیه شود و فشار از روی پروستات ملتهب برداشته شود.
-ضدالتهابها (NSAIDs): داروهایی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن برای کاهش تورم بافت پروستات و تسکین درد لگنی.
-ماساژ پروستات: در برخی موارد خاص و مزمن، پزشک برای تخلیه ترشحات انباشته شده، ماساژ پروستات را توصیه میکند.
مراقبتهای خانگی و تغییر سبک زندگی
برای تسریع روند درمان در هر دو بیماری، رعایت موارد زیر الزامی است:
-پرهیز غذایی: حذف موقتی کافئین (قهوه و چای غلیظ)، الکل، و غذاهای تند و پرادویه که محرک شدید مثانه و پروستات هستند.
-نشستن در آب گرم (Sitz Bath): نشستن در وان آب گرم به مدت ۲۰ دقیقه میتواند جریان خون لگن را افزایش داده و اسپاسم عضلات پرینه را کاهش دهد.
-استفاده از کوسنهای دوناتی: اگر درد هنگام نشستن دارید، استفاده از بالشتکهای میانتهی فشار را از روی پروستات برمیدارد.
هشدار جدی پزشکی:
«هرگز از آنتیبیوتیکهای قدیمی موجود در خانه برای درمان سوزش ادرار استفاده نکنید. مصرف آنتیبیوتیک اشتباه یا دوز ناقص، باکتریها را مقاوم کرده و درمان عفونت پروستات را در آینده بسیار دشوار و پرهزینه میکند.»
چه زمانی باید به متخصص اورولوژی مراجعه کرد؟
خوددرمانی با آنتیبیوتیکهای باقیمانده در منزل، بزرگترین اشتباهی است که میتوانید مرتکب شوید. درمان عفونت پروستات گاهی به هفتهها مصرف آنتیبیوتیک خاص نیاز دارد که نفوذپذیری بالایی به بافت پروستات داشته باشد، در حالی که عفونت مثانه درمان کوتاهتری دارد.
اگر علائم زیر را دارید، مراجعه به پزشک اورژانسی است:
- عدم توانایی در ادرار کردن (احتباس ادرار).
- تب بالای ۳۸ درجه همراه با درد پهلو.
- مشاهده خون در ادرار.
نکته تخصصی:
«تشخیص افتراقی بین پروستاتیت و سیستیت نیازمند آزمایش دقیق ادرار و معاینه فیزیکی پروستات (DRE) است. درمان ناقص پروستاتیت میتواند منجر به تشکیل آبسه پروستات یا ناباروری شود.»
مسیر درمان و معرفی پزشک متخصص
درمان دقیق و ریشهکن کردن عفونتهای ادراری در مردان نیازمند تخصص و تجربه بالای جراح کلیه و مجاری ادراری است. یکی از پزشکان برجسته که سابقه درخشانی در تشخیص و درمان بیماریهای پیچیده پروستات و عفونتهای مقاوم ادراری دارد، دکتر هوشنگ قوامی است.
دکتر هوشنگ قوامی، متخصص اورولوژی و جراحی کلیه و مجاری ادراری، با بهرهگیری از جدیدترین روشهای تشخیصی، ابتدا نوع دقیق عفونت (باکتریایی حاد، مزمن یا سندروم درد لگنی) را مشخص کرده و سپس موثرترین رژیم درمانی را برای جلوگیری از بازگشت بیماری تجویز میکنند.
جمعبندی:
علائم عفونت پروستات و مثانه را جدی بگیرید. درد لگنی و اختلالات ادراری در مردان طبیعی نیستند و پیامی از سمت بدن برای نیاز به رسیدگی فوری میباشند. تشخیص زودهنگام توسط متخصص میتواند شما را از ماهها درد و عوارض جانبی نجات دهد.
